Thomas Piketty: De droom van gelijkheid

27 oktober 2025

De ongelijkheid – zowel sociaal als economisch – is de afgelopen eeuwen afgenomen. Toch blijven de verschillen groot, vooral in Afrika en Latijns-Amerika. Landen zouden met een rigoureuze herverdeling van erfenissen echter alsnog een aanzienlijke stap richting meer gelijkheid kunnen zetten.

Door Joost van Mierlo

Dat is de boodschap van Thomas Piketty, de Fransman die het zeldzame genoegen had om als econoom een heuse bestseller te schrijven: ‘Capital in the Twenty- First Century’. Er werden wereldwijd meer dan tweeen- half miljoen exemplaren van verkocht.

Piketty is een van de meest radicale economen van deze tijd, wat wellicht zijn succes verklaart. Hij wil de grote maatschappelijke problemen van deze tijd – naast ongelijkheid vooral ook klimaatverandering – aanpakken met een rigoureuze herverdeling van vermogens. Daarbij gaat het niet alleen om een door hem gewenste vermogensbelasting van ‘in ieder geval’ 2%, zoals hij recent duidelijk maakte in een interview met Bloomberg, maar ook door een ‘aanzienlijke’ erfbelasting, waarvoor het politieke draagvlak vooralsnog ontbreekt.

In een recente voordracht aan de London School of Economics deelde Piketty zijn nieuwste inzichten over zijn gewenste veranderingen. Ze vormden een opmaat naar de vierjarige internationale studie naar de ontwikkelingen rond ongelijkheid, waarvan de definitieve resultaten volgend jaar in Parijs zullen worden gepresenteerd.

Volgens Piketty is er reden tot optimisme als het gaat om het verminderen van de ongelijkheid in de wereld. ‘In de afgelopen eeuwen is er overal ter wereld sprake van een afname van ongelijkheden. In sommige delen van de wereld ging het sneller dan elders, maar de trend is algemeen.’ Het is volgens Piketty een kwestie van politieke keuzes om het proces, dat sinds het einde van de jaren negentig ook in het Westen lijkt te zijn onderbroken, opnieuw op gang te brengen en zelfs te versnellen.

De verschillen in ongelijkheid, gemeten naar koopkracht, zijn nog altijd enorm. In sommige landen, vooral in zuidelijk Afrika, heeft de rijkste 10% van de bevolking volgens de nieuwste gegevens van Piketty, de beschikking over ongeveer 70% van het nationale inkomen. In de noordelijke landen, inclusief Nederland, is dat percentage ongeveer 25%.

Hetzelfde geldt volgens Piketty voor het aandeel van het nationale inkomen – gemeten naar koopkracht – dat toebehoort aan de helft van de bevolking die het minst verdient. In sommige Noord-Europese landen loopt het percentage op tot meer dan 35% van het nationale inkomen, als belastingen worden meegerekend, terwijl het in zuidelijk Afrika blijft bij een volgens Piketty ‘miserabele’ 5%.
 

De kennis die door de AI- ondernemingen wordt geëxploiteerd, is feitelijk het bezit van ons allemaal. Daar zouden we allemaal van moeten profiteren

 
De verschillen zijn nog altijd enorm. ‘Het gaat hier niet alleen over inkomen’, aldus Piketty, Het is duidelijk niet het scenario waar Piketty op hoopt. ‘We testen modellen waarin er sprake is van een enorme herverdeling van inkomens, vergelijkbaar met hetgeen we in de afgelopen eeuw hebben gezien. Het is historisch gezien dus niet irreëel.’

In het verleden vonden veranderingen vooral plaats dankzij de enorme druk van de vakbonden in het noordwesten van Europa. Het is volgens Piketty geenszins vanzelfsprekend dat deze ontwikkelingen zullen plaatsvinden in de armste landen van Afrika. Het is geen eenvoudige opgave, zo realiseert hij zich. ‘Hoe kun je de politieke omstandigheden zodanig beïnvloeden dat het door mij gewenste scenario mogelijk is?’

Tien jaar geleden, zo houdt Piketty zijn gehoor voor, was een vermogensbelasting internationaal gezien nog een gotspe. Tegenwoordig zijn er tal van landen die volgens hem flirten met het idee.

Het heeft volgens Piketty te maken met een verschuiving van het politieke spectrum. In het verleden waren mensen met een meer dan gemiddelde opleiding geneigd om rechts te stemmen, terwijl mensen die minder onderwijs hadden genoten links stemden. Die situatie is in de afgelopen decennia enorm veranderd, waarbij de posities bijna 100% zijn gewijzigd.

De grootste verandering heeft plaatsgevonden rond de verschillen tussen de stad en het platteland. Bij de verkiezing van François Mitterand, zo maakt Piketty duidelijk, was er nauwelijks een verschil tussen zijn steun in de steden en de achterban op het platteland. Dat is allemaal veranderd, waarbij het platteland een enorme draai naar rechts heeft gemaakt.
 

De situatie in Afrika zal iets verbeteren, maar de achterstand ten opzichte van de meer geavanceerde landen in de wereld blijft enorm

 
Dat hangt volgens Piketty in eerste instantie samen met het feit dat de plattelandsbevolking zich vernederd voelde, omdat stedelingen toegang kregen tot geavanceerde voorzieningen zoals de hogesnelheidstrein en betere ziekenhuizen. Het tweede grote probleem is dat de traditionele achterban van sociaaldemocratische partijen hard getroffen is door de gevolgen van het economisch liberalisme, veelal doorgevoerd onder regeringen waaraan socialistische of sociaaldemocratische partijen deelnamen. Daarbij gingen veel strategische, traditionele industrieën teloor aan de goedkope arbeid die veelal Aziatische landen te bieden hadden.

Kijkend naar de toekomst wordt er vooral gekeken naar de rol die AI kan spelen. Piketty is sceptisch. ‘Het lijkt erop dat de belangen van de ondernemingen die zich in AI specialiseren de voorrang krijgen.’ Dat is volgens Piketty niet zoals het zou moeten zijn. ‘De kennis die door de AI-ondernemingen wordt geëxploiteerd, is feitelijk het bezit van ons allemaal. Daar zouden we allemaal van moeten profiteren. Maar dat is niet wat er op dit moment gebeurt.’

Het is een heel principiële discussie die op dit moment plaatsvindt. In hoeverre kunnen private ondernemingen toegang krijgen, en daardoor profiteren, van de toegang tot tal van persoonlijke informatie? Wat Piketty betreft is het antwoord duidelijk. De winsten die deze ondernemingen genereren moeten worden gebruikt, om niet te zeggen worden afgekalfd, om de ongelijkheid, zoals die nog altijd bestaat in de wereld, te verminderen.

Met president Trump in het Witte Huis lijkt hij het tij tegen te hebben. Maar Piketty is nog altijd energiek. ‘Het opent ook mogelijkheden’, aldus Piketty, ‘Het toont aan dat je sectoren heel anders kunt behandelen dan op dit moment gebeurt. Dat geldt trouwens niet alleen voor de high-tech sector, waar we het over hebben als we het over AI hebben, maar ook over de financiële sector en de sector voor luxe goederen, waarin mijn geboorteland Frankrijk zo excelleert.’

Het zijn volgens Piketty stuk voor stuk sectoren waar de overheid de winsten kan afromen, om deze te gebruiken voor het herdistribueren van inkomsten. Vooralsnog bevindt Piketty zich aan de verliezende zijde van het politieke spectrum, maar wie weet wat ons nog te wachten staat?