Probability & Partners: Hoe zorg je voor een evenwichtige transitie naar de Wtp?

27 februari 2024

Door Maurits van den Oever en Ronald Sijsenaar, respectievelijk Quantitative Consultant en Sector Lead Pensioenen bij Probability & Partners

De transitie naar het nieuwe pensioenstelsel moet op een evenwichtige manier gebeuren, zo schrijft het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) voor. Maar hoe bepaal je als pensioenfonds wat een ‘evenwichtige’ transitie is?

Dit is een genuanceerd verhaal, omdat de route naar het nieuwe pensioenstelsel veel afslagen kent en de definitie van het begrip ‘evenwichtig’ via verschillende invalshoeken kan worden bepaald.De Handreiking Evenwichtigheid van het ministerie van SZW schrijft in ieder geval voor dat het evenwichtigheidsprincipe moet worden toegepast op alle aspecten van de transitie. Hoe kan je als pensioenfondsbestuurder het best omgaan met het concept evenwichtigheid in het hele transitietraject?

Definitie van het begrip evenwichtigheid

Ondanks dat het begrip veelvuldig voorkomt, ontbreekt een concrete definitie van evenwichtigheid in de wet- en regelgeving. Dit is begrijpelijk, aangezien de invulling van evenwichtigheid sterk afhankelijk is van de karakteristieken van het pensioenfonds. De samenstelling van het deelnemersbestand en de hoogte van de dekkingsgraad zijn hierin belangrijke factoren. Dat heeft effect op de verdeling van de buffers in het geval van invaren en op de verdeling van rendementen in het nieuwe pensioencontract.

In de praktijk gaan de meeste pensioenfondsen om met evenwichtigheid door het in te vullen aan de hand van principes van het pensioenfonds en meer concrete doelstellingen van de transitie. Deze doelstellingen zijn ook weer afhankelijk van de karakteristieken van het pensioenfonds zelf. Een pensioenfonds met een divers deelnemersbestand zal bijvoorbeeld meer aandacht besteden aan het minimaliseren van herverdeling tussen generaties. De distributie van leeftijdscohorten binnen het deelnemersbestand heeft ook nog effect. Jongere deelnemers zullen meer waarde hechten aan pensioenverwachtingen op de lange termijn, terwijl oudere deelnemers waarschijnlijk meer kijken naar hoe de hoogte van de aanspraak direct na de transitie uitpakt.

De financiële gesteldheid van het pensioenfonds heeft ook een grote invloed op de doelstellingen van de transitie. Pensioenfondsen met een lagere dekkingsgraad hebben strengere wettelijke vereisten en houden daardoor minder ruimte over om doelstellingen te realiseren. De haalbaarheid van de transitiedoelen is dus ook van belang. Daarnaast moeten ze geordend worden op prioriteit. Dat kan gerealiseerd worden door voorrangsregels op te stellen. Doelen die niet direct gehaald kunnen worden, kunnen mogelijk later na de transitie nog worden gerealiseerd. Een voorbeeld hiervan is het later aanvullen van de solidariteits- of risicodelingsreserve, als de initiële vulling na de transitie niet genoeg is.

Evenwichtigheid koppelen aan maatstaven

Na het formuleren en rangschikken van verschillende doelen, kunnen de keuzes rondom het invaartraject worden ingevuld. Het vaststellen van de manier waarop de effecten van de transitie worden gemeten is daarbij de eerste stap. De keuze van de maatstaven die worden gemaximaliseerd hebben logischerwijs effect op de uiteindelijke verdeling. Een pensioenfonds dat intergenerationele effecten wil minimaliseren kan bijvoorbeeld kijken naar (delta) netto profijt. Een pensioenfonds dat koopkracht van de deelnemer wil maximaliseren kijkt meer naar de verwachte uitkeringen. Een pensioenfonds dat meer risico-avers is kan deze uitkomst nuanceren door meer aandacht te geven aan de spreiding van de verwachte uitkeringen in goed- en slechtweerscenario’s.

Invullen van keuzes met oog op evenwichtigheid

Bij de pensioentransitie zijn er veel keuzemogelijkheden. Die kunnen gaan over het invaren zelf of over de invulling van het pensioencontract na het invaren. Bij het invaren zelf kan het gaan over het invaarverzoek door de sociale partners, de methode van invaren, het gebruik van het transitie-FTK, en een eventuele compensatie voor de afschaffing van de doorsneesystematiek. Sommige keuzes sluiten beter aan bij bepaalde maatstaven dan andere. Als er bijvoorbeeld veel aandacht wordt besteed aan het minimaliseren van intergenerationele effecten, past de VBA-methode van invaren beter dan de standaardmethode.

Bij de invulling van het nieuwe pensioencontract zijn er ook genoeg keuzes die impact hebben op evenwichtigheid. Voorbeelden hiervan zijn het opheffen van de leenrestrictie, de vulling van de solidariteits- of risicodelingsreserve, het meenemen van de inhaalindexatie, en de verdeling van beschermings- en overrendementen. Een jong pensioenfonds kan er bijvoorbeeld voor kiezen om de solidariteits- of risicodelingsreserve meer te vullen voor betere risicodekking op de lange termijn. Een ouder pensioenfonds kan ervoor kiezen om de kortetermijnpensioenverwachtingen groter te maken door minder geld te stoppen in de reserves.

Conclusie

Het evenwichtig invullen van de pensioentransitie is een genuanceerd verhaal met veel keuzes met betrekking tot het invaren zelf en het invullen van het nieuwe pensioencontract. Wij stellen voor om door het hele traject een rode draad van evenwichtigheid aan te brengen, die begint bij de doelstelling en principes van het fonds, door loopt naar de maatstaven, en vervolgens uitkomt bij de invaarkeuzes en de keuzes rondom het nieuwe pensioencontract.

Probability & Partners is een Risk Advisory Firm die geïntegreerde risicomanagement en kwantitatieve modelleringsoplossingen biedt aan de financiële sector en aan data-gedreven ondernemingen.