Ronald Sijsenaar: ESG vraagt om prominentere plek in risicomanagement

15 augustus 2023

Door Ronald Sijsenaar, Sector Lead Pensioenen bij Probability & Partners

Financiële en niet-financiële risico’s voor pensioenfondsen nemen toe als gevolg van de afnemende biodiversiteit, het veranderende klimaat en de huidige sociale verhoudingen. Het is ook geen nieuws meer dat de regulering van ESG-risico’s steeds meer vorm krijgt en de verwachtingen van de maatschappij rondom maatschappelijk verantwoord beleggen steeds groter en specifieker worden.

Denk bijvoorbeeld aan SFDR en de EU Taxonomy. Risico’s die verband houden met milieu, klimaat, mensenrechten en sociale verhoudingen (ESG-risico’s) worden overigens ook al benoemd in Artikel 18 van het Besluit financieel toetsingskader. Hierin is vastgesteld dat pensioenfondsen voor de beheersing van ESG-risico’s onder meer moeten beschikken over procedures, interne controlemechanismen en beleid.

Toch hoor ik en lees ik nog regelmatig over de worsteling van pensioenfondsen en asset managers met dit thema en de implementatie ervan. De moeilijkheid zit natuurlijk voor een belangrijk deel in de beperkte beschikbaarheid van data en informatie. Om een realistisch beleid en haalbare doelen te stellen, hebben pensioenfondsen zowel kwalitatieve als kwantitatieve inzichten nodig. Die inzichten zijn er niet altijd. Maar de moeilijkheid zit mogelijk ook in de psychologie van het herzien van eerder gemaakte keuzes en het onbehagen met het thema.

In de afgelopen jaren zijn veel fondsen overgestapt op de relatief goedkope passieve fondsen, waarbij weinig tot geen actieve keuzes gemaakt hoefden te worden. Nu moeten fondsen deze redelijk comfortabele positie mogelijk gaan verlaten, omdat niet langer alleen risico, rendement en kosten belangrijk zijn. Het zou kunnen dat er specifieke kennis en kunde in de bestuurskamer en bestuurscommissie ontbreekt. De meeste van ons hebben hun opleiding genoten op het moment dat ESG nog helemaal geen groot thema was.

Wat het probleem ook is, pensioenfondsen hebben beleid en specifieke beleggingsdoelstellingen nodig om de uitdagingen te adresseren. De onzekerheid over elk aspect moet worden aangepakt. Pensioenfondsen zullen een totaalplaatje moeten hebben van alle mogelijke risico’s en een gedetailleerde analyse van de grootste risico’s. Hiervoor moet een pensioenfonds ook zicht hebben op de sociale, fysieke en transitierisico’s waaraan het fonds en de deelnemers zijn blootgesteld.

Ik hoor u al zeggen: ‘Maar we weten toch niet wat er gaat gebeuren?’ Om deze reden zouden de welbekende financiële stresstesten gericht op bijvoorbeeld het ‘Japan-scenario’, de ‘Oliecrisis’ en de ‘Kredietcrisis’ structureel moeten worden uitgebreid met verschillende sociale - en klimaatscenario’s. Pensioenfondsen kunnen niet langer alleen maar oog hebben voor nog onbekende autonome financiële schokken. Ook temperatuurstijging, beleidsverandering, technologische doorbraken en consumptiepatronen kunnen financiële schokken teweegbrengen. Deze inzichten zijn ook van belang voor de herziening van de verplichte Eigen Risico Beoordeling die er waarschijnlijk aan zit te komen.

Aan de hand van de inzichten die stresstests en scenario-analyses bieden, kunnen pensioenfondsen op deze risico’s anticiperen en ze concreet adresseren. Dit kan door het maken van keuzes op het gebied van de strategische asset-allocatie, maar ook door op uitvoeringsniveau bewust te kiezen voor specifieke beleggingstitels, -objecten of gespecialiseerde asset managers. Dit vergt mogelijk een herziening van de in de blauw gearceerde onderdelen van onderstaand beleggingsproces:

Een bepaalde mate van standaardisatie is efficiënt, maar een ‘one size fits all’ aanpak is niet het meest voor de hand liggende. Ontwikkel fondsspecifieke oplossingen waarbij u rekening houdt met de eisen en verwachtingen van uw deelnemers, de toezichthouder en de maatschappij. Ontwikkel een instrumentarium voor het bewaken van risico’s op het gebied van milieu, maatschappij en governance, en de impact hiervan op de financiële positie en de beleggingsportefeuille. Dit is een doorlopend proces dat vraagt om een herziening van het ‘risk management framework’ en bezinning op de risicobereidheid.

Probability & Partners is een Risk Advisory Firm die geïntegreerde risicomanagement- en kwantitatieve modelleringsoplossingen biedt aan de financiële sector en aan data-gedreven ondernemingen.