Dick Kamp: De rol van pensioenfondsen in het maatschappelijk debat van 2040

22 juli 2025

Door Dick Kamp, Director Pension, Investment & Risk bij Milliman Pensioen

Vanuit de plicht en de middelen om bij te dragen aan werkgelegenheid en welvaart voor huidige en toekomstige deelnemers, zullen pensioenfondsen zich in 2040 hebben ontwikkeld tot volwaardige maatschappelijk financiële instellingen.

Het prudent person-beginsel blijft onverkort van kracht voor hun beleggingsbeleid. Hierin komt geen verandering. Deze regel is gebaseerd op Europese regelgeving en is in Nederland wettelijk verankerd in artikel 135 van de Pensioenwet (PW) en artikel 130 van de Wet verplichte beroepspensioenregeling (Wvb). Een nadere uitwerking is te vinden in artikel 13 en 13a van het Besluit financieel toetsingskader pensioenfondsen (Besluit FTK).

Pensioenfondsen krijgen een rol in het maatschappelijke debat

Het is de rol van de overheid om na te denken en beleid te maken over de inrichting van de maatschappij. Nederland maakt grote veranderingen door om klaar te zijn voor de uitdagingen van het moment. Denk aan de energietransitie, de opkomst van AI, de (geopolitieke) loskoppeling op diverse onderdelen van zowel China als de Verenigde Staten, de ontwikkeling van onderwijs, de gezondheidszorg, en de landbouw (het stikstofprobleem). Denk ook aan het Draghi-rapport voor Europa^[1], dat ook impact heeft voor Nederland. Kortom, er dient veel in kennis en ‘hardware’ geïnvesteerd te worden om ook in de toekomst welvarend te zijn en een hoog niveau van welzijn te behouden.

Bij het maatschappelijk debat over de ontwikkeling van ‘de BV Nederland’ zijn diverse partijen betrokken, zoals de Sociaal-Economische Raad (SER), het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) en het Centraal Planbureau (CPB).

Pensioenfondsen hebben een rol aan deze tafels, en wel om de volgende reden. Voor hen draait het om rendement op investeringen. Primair denken we hierbij aan financieel rendement. Maar vanwege de nieuwe rol als maatschappelijke financiële instelling dienen zij hun definitie van rendement mijns inziens te verruimen. Aan het begrip wordt ook toekomstige welvaart en welzijn toegevoegd. Deze wordt verkregen doordat er later hoogwaardige werkgelegenheid is. Dat betreft banen die gekenmerkt worden door een combinatie van duurzame economische waarde, maatschappelijke relevantie en persoonlijke ontwikkeling. Hierdoor wordt op termijn een goed rendement gemaakt doordat (toekomstige) deelnemers dan naar verwachting een goed inkomen hebben en daar een goede pensioenpremie van kunnen inleggen, die ze vervolgens met een goed rendement kunnen laten beleggen.

Zijn pensioenfondsen klaar voor deze rol?

Pensioenfondsen werken op veel vlakken samen. Er is een G5-overleg en de Pensioenfederatie speelt een overkoepelende rol voor pensioenfondsen. Ook zien we dat pensioenfondsen op onderdelen gevraagd worden om een investeringsrol in de Nederlandse maatschappij te vervullen. Denk aan de bouw van kerncentrales^[2] en investeringen in de defensie-industrie^[3]. 

Wat we wellicht nog wat minder zien, is een ‘georkestreerd’ initiatief vanuit de pensioenfondsen zelf om actief bij te dragen aan de ontwikkeling van de BV Nederland. De kennis en kunde is zeker op individueel niveau bij pensioenfondsen aanwezig, maar de vraag is of het op een meer gestructureerde wijze, en meer overkoepelend, aanwezig is.

Voordelen van een meer gestructureerde aanpak

Er is een aantal voordelen te noemen voor een meer gestructureerde aanpak:

1. Er is in Nederland behoefte aan een structurele bron van kapitaal voor investeringen, waardoor langjarige planningen gemaakt kunnen worden.
2. Pensioenfondsen hebben een behoefte aan zekere rendementen op basis van planbare cashflows.

Deze voordelen zijn goed te verenigen in een gestructureerde aanpak.

Andere voordelen zijn.

1. Pensioenfondsen kunnen inhoud geven aan hun maatschappelijke financiële instellingsrol.
2. Pensioenfondsen zorgen voor toekomstige welvaart en welzijn voor huidige en toekomstige deelnemers.
3. De deelnemersintimiteit wordt groter omdat de voordelen van het pensioenfonds, behalve op termijn voor betrouwbare pensioenuitkeringen, juist ook in de beschreven maatschappelijke rol zitten. Dit is des te meer van belang omdat de afstand tussen deelnemer en pensioenfonds door de consolidatie als te groot kan worden ervaren.

Dus wat te doen?

Pensioenfondsen kunnen gezamenlijk een plaats hebben aan de tekentafel van door de Nederlandse overheid geïnitieerde maatschappelijke planningsoverleggen. Enerzijds als financiers en anderzijds, en zeker zo belangrijk, als zorgdragers voor toekomstige welvaart en welzijn voor de huidige en toekomstige deelnemers.

De kennis en competenties die daarvoor nodig zijn, zouden sectoraal georganiseerd kunnen worden. Hierbij geven pensioenfondsen commitment en mandaat aan de spelers die namens hen zitting hebben in de hiervoor genoemde planningsoverleggen. Een commissie vanuit de vijf grote pensioenfondsen, de Pensioenfederatie en Netspar zou zich hierover kunnen buigen en een voorstel inclusief personele bezetting kunnen ontwikkelen.

Tot besluit

De pensioensector heeft de mogelijkheden om bij te dragen aan het beheersen van de macrorisico’s van de BV Nederland. En daarbij tegelijkertijd de eigen financiële risico’s en die van hun huidige en toekomstige deelnemers in ogenschouw te nemen. Pakt onze pensioensector die handschoen op?
 

Dit is de eenenveertigste column in een serie over risicomanagement. De serie heeft tot doel de lezer te prikkelen om risicomanagement te beschouwen als een integraal onderdeel van het runnen van een pensioenfonds.