Gerd-Jan van Wiggen: Als de geldautomaat zwijgt

16 december 2025

Door Gerd-Jan van Wiggen, Partner bij Probability & Partners

Veel mensen hebben inmiddels het boekje ontvangen over hoe zich voor te bereiden op een noodsituatie. Dat vormde voor ons de aanleiding voor een lunchdiscussie over persoonlijke ‘operational resilience’. Een korte inventarisatie leerde ons dat de meeste mensen wel een kleine voorraad eten en drinken in huis hebben. Ook kaarsen en lucifers scoren goed. Maar het hebben van wat cash geld bleek nog wel een aandachtspunt.

Dat verstoringen voorkomen, heb ik aan den lijve mogen ondervinden tijdens een vakantie in de Medoc een paar jaar geleden. Door een blikseminslag in een zendmast was het betalingsverkeer in een deel van die streek tijdelijk ontregeld. Gevolg: pinautomaten in winkels werkten niet en de enige geldautomaat in het dorp die geen directe verbinding nodig had, werd door iedereen bestormd. De persoon voor mij bleek helaas de laatste biljetten uit het apparaat te hebben gehaald. Ik moest echter nog wel boodschappen doen, dus besloot ik de auto te nemen naar een naburig dorp. Dit bleek geen succes. Ik had namelijk te weinig benzine. Onderweg tanken bleek door de storing ook niet mogelijk. Uit angst om ergens te stranden, ben ik maar weer teruggereden naar ons huisje. Uiteindelijk heb ik het zakgeld van mijn dochters teruggevorderd om nog wat eten en drinken te kunnen halen. Zij hadden nog geen bankrekening en hadden hun vermogen op zak in de vorm van glimmende euromunten.

Na een jaar met tot dusver ongekende geopolitieke en economische ontwikkelingen lijkt het besef te zijn ingedaald dat er een nieuwe wind waait en wij ons moeten voorbereiden op allerlei scenario’s waarin een dergelijke blikseminslag zal plaatsvinden. 2026 wordt volgens mij het jaar van de aanpassing van een multilaterale naar een multipolaire wereld. Hierbij een paar thema’s om goed in de gaten te houden.

Deregulering

In de VS zien we al een tijdje dat wet- en regelgeving voor diverse partijen wordt geschrapt of versoepeld, onder andere in de financiële sector. Dit lijkt voor verschillende Europese partijen een concurrentienadeel op te leveren. Met de verschillende soorten Omnibus-wetgeving hoopt de EU onder andere voldoende vereenvoudiging te kunnen bereiken om dit nadeel te adresseren.

Vorige week heeft de ECB voorstellen gepubliceerd naar aanleiding van de werkzaamheden van de High-Level Task Force on Simplification. Deze task force is sinds maart actief geweest aanbevelingen te formuleren om de complexiteit van prudentiële wet- en regelgeving te verminderen. Hiermee beoogt deze groep om het concurrentievermogen van Europese banken te vergroten. In het oog springende elementen zijn de vereenvoudiging van het risk-weighted assets raamwerk en het leverage ratio-raamwerk, en een substantieel eenvoudiger regime voor kleinere banken. Ook wordt aandacht gevraagd voor het afronden van de Savings & Investment Union.

Na de financiële crisis van 2008 is de prudentiële wet- en regelgeving enorm uitgedijd. Een groot aantal punten, zoals het liquiditeitsraamwerk, is terecht geïntroduceerd. Een evaluatie van de complexiteit van het geheel is een goede ontwikkeling. Mijn grootste zorg zit hier in de snelheid waarmee de zaken uiteindelijk geïmplementeerd worden. De besluitvorming kan binnen de EU door verschillende tegenstrijdige belangen meer tijd in beslag nemen dan gewenst. Naarmate de wereld meer multipolair wordt, neemt het risico toe dat de EU achter gaat lopen op andere blokken door gebrek aan daadkracht.

Financiële stabiliteit

Geopolitieke en macro-financiële ontwikkelingen kunnen uiteindelijk resulteren in een negatieve impact op bancair en niet-bancair verstrekte leningen. ECB onderkent dit in haar toezichtsthema’s voor de komende drie jaren. Banken staan er op dit moment goed voor qua kapitaal en liquiditeit en ook de asset quality is op het moment relatief goed. Toch blijft waakzaamheid belangrijk door verschillende ontwikkelingen.

Een voorbeeld hiervan is de toegenomen onvoorspelbaarheid van beleidskeuzes. De wispelturigheid in Amerikaanse handelstarieven bleek dit jaar al een hoofdpijndossier met betrekking tot economische verwachtingen en ook de aanpassingen van het rentebeleid hebben mogelijk wereldwijd verstrekkende gevolgen. En hoewel de Europese economie vooralsnog robuuster is gebleken dan verwacht, zien we in sommige sectoren, zoals de auto-industrie, toch allerlei problemen de kop opsteken die in het komende jaar de bredere economie onder druk kunnen zetten en daarmee de kwaliteit van leningenportefeuilles.

Stablecoins vormen een nieuwe categorie assets die snel opkomt. De verwerkingssnelheid en de lage kosten maken het met name in internationaal betalingsverkeer interessant als alternatief voor bestaande betaaldiensten. Deze voordelen kunnen ertoe leiden dat ze snel geaccepteerd worden als betaalmiddel. Of stablecoins uiteindelijk stabiel zijn – wat de naam suggereert – zal de praktijk moeten uitwijzen. Paniekverkopen kunnen ook impact hebben op de onderliggende assets, die uit het traditionele financiële systeem komen. Hierdoor kunnen coin-gerelateerde issues overslaan naar de bredere financiële wereld.

Operational resilience

Operational resilience is binnen het IT-domein al jaren een bekend begrip en de voorbereiding op en het afwenden van cyber-aanvallen is dagelijks werk. De afgelopen jaren hebben we al gezien, dat de reikwijdte van operational resilience is toegenomen, onder andere richting toeleveranciers en hun onderaannemers. Veel initiatieven op dit gebied richten zich op de eigen invloedssfeer van een financiële instelling. De aandacht voor verstoringen in de publieke infrastructuur en omgeving neemt de komende tijd alleen maar toe. Hoe bereid je je als organisatie voor op een scenario als uitval doordat een kwade actor een sluis heeft opengezet of een uitval van communicatiemiddelen?

Je dochters zijn er niet altijd om je uit de brand te helpen. De financiële sector moet net zoals wijzelf weerbaar worden tegen een dergelijke blikseminslag. Scenario’s uitwerken en alternatieve opties testen zijn het beste alternatief om in te spelen op de veranderingen die nu plaatsvinden.