Joeri de Wilde: Wie te vaak draait, draait zich vast

18 november 2025

Door Joeri de Wilde, Senior Econoom bij Triodos Investment Management

Bill Gates en Jens Stoltenberg maakten recent een draai die verpakt werd als nuchtere realiteitszin. In werkelijkheid kan deze ommekeer de duurzaamheidstransitie ernstig schaden.

De wereld is veranderd sinds de ethische richtlijnen voor het eerst werden aangenomen’, aldus de Noorse minister van Financiën Jens Stoltenberg. En dus besloot het Noorse parlement dat het staatsfonds, het grootste beleggingsfonds ter wereld, stopt met ethische desinvesteringen. De reden: ze zouden gedwongen kunnen worden uit een aantal grote Amerikaanse techbedrijven te stappen, en dat was nou ook weer niet de bedoeling.

Met een soortgelijke draai verraste ook voormalig ‘klimaatdrammer’ Bill Gates recent vriend en vijand, toen hij stelde dat we minder geld moesten steken in de strijd tegen klimaatverandering. Beter kunnen we die ‘doomsday view’ loslaten en de aandacht verleggen naar ziekte en hongersnood.

Na de usual suspects zwakken nu dus ook doorgaans minder kortzichtige geldverstrekkers hun duurzaamheidsambities af onder de vlag van realiteitszin. Gates gold lang als uitgesproken pleitbezorger van klimaatactie, het Noorse staatsfonds was een van de eerste grote fondsen met ethische richtlijnen. Daarom is hun draai zo ontwrichtend: als zelfs de voorhoede op de rem gaat staan, verliest de hele transitie haar vaart.

Realiteitszin

Een koerswijzing op basis van nieuw inzicht kan getuigen van realiteitszin en soms van lef. Maar de draai van Gates en Stoltenberg lijkt eerder ingegeven door lafheid. Het nieuwe ‘inzicht’ is namelijk dat de Amerikaanse politieke weerstand tegen progressief beleid toeneemt. De draai van het Noorse staatsfonds kwam niet toevallig twee maanden na felle Amerikaanse kritiek op zijn ethische beleggingsbeleid.

Tegelijkertijd negeren de zwaargewichten de werkelijke feiten die tot realiteitszin zouden moeten dwingen: stijgende temperaturen, verlies aan biodiversiteit en toenemende ongelijkheid. In plaats daarvan reageren ze op het politieke weerbericht.

Slappe ruggengraat, grote gevolgen

Het effect van deze slappe ruggengraat bij zulke invloedrijke spelers moeten we niet onderschatten. In tegenstelling tot bijvoorbeeld BlackRock hadden zowel het Noorse staatsfonds als Bill Gates een progressieve reputatie. Als zij nu ook duurzaamheidsdoelen gaan bagatelliseren, doet dit wat met het algehele gevoel van urgentie. Niet voor niets juichte Trump na de ommezwaai van Gates dat hij ‘de oorlog tegen de climate change hoax gewonnen had’ en dat ‘Bill Gates eindelijk had toegegeven dat hij compleet verkeerd zat’. Burgers kunnen zo het idee krijgen te zijn voorgelogen over de klimaaturgentie.

Wanneer de voorwaarden om kapitaal te verstrekken steeds minder streng worden, kan bovendien de overtuiging verdwijnen dat een duurzame economie de toekomst is. Bedrijven zouden dan hun verduurzaming kunnen uitstellen of afstellen en hun investeringen weer vooral richten op het laatste politieke weerbericht: fossiele waarden, korte termijn.

De knieval van Gates en Stoltenberg heeft ook gevolgen voor de overgebleven progressieve geldverstrekkers die nog wél een strikt duurzaamheidsbeleid hanteren. Gelukkig zijn er nog genoeg financiers die vasthouden aan duurzaamheidscriteria. Maar als machtige poortwachters opzij stappen, komen zij steeds meer in de wind te staan. Het kan dan snel gaan: wat gisteren nog een absolute minimumeis was, geldt morgen als overtrokken idealisme.

Progressief kapitaal heeft alleen sturende kracht als het een eenduidig signaal afgeeft. Juist in tijden van politieke tegenwind is standvastigheid cruciaal. Wie in een storm te vaak met de wind meedraait, komt nooit vooruit.