Pim Poppe: Badend in het zweet
Door Pim Poppe, Managing Partner bij Probability & Partners
Vannacht werd ik om 04:37 wakker. Badend in het zweet. Een nachtmerrie. Ik had over van alles gedroomd. Half slapend, half wakend heb ik vijf woorden opgeschreven op het notitieblokje van de HEMA dat altijd op mijn nachtkastje ligt. Daarna heb ik nog een paar uur liggen woelen.
Ik neem jullie mee in mijn droom. Vergeef me, het is een chaos. Ik kan er niets aan doen. De droom was mij de baas, niet andersom. Daar gaat-ie. We leefden een paar jaar verder. De droom vertelde niet welk jaartal, maar het zal tien jaar na nu geweest zijn, zeg 2035. Amerika was een totalitaire staat geworden. De overheidsschuld was afgestempeld en de aandelenmarkt genationaliseerd. Er was geen vrije pers meer. Overal was surveillance met behulp van camera’s, microfoons in een fantastische coalitie tussen de smeulende resten van wat ooit Big Tech was en de totalitaire overheid. Er heerste verarming en sociale onrust. De repressieve overheid had veel doden op haar geweten. De Verenigde Staten waren politiek en economisch geïsoleerd. Inflatie was een paar jaar excessief geweest, maar inmiddels weer verdwenen.
De geschiedenis van de afgelopen vijf decennia had geleerd dat oude hegemonen overwonnen worden door nieuwe, dankzij innovatie en door economische en militaire macht (denk aan Spanje, Nederland, Groot-Brittannië, de VS). Maar deze keer was het anders. De VS had zichzelf laten imploderen, wat achteraf gezien toch wel voorspelbaar was.
Economisch ging het in Europa redelijk. Het moest wel: we stonden immers op eigen benen. De wapenindustrie en deregulering hadden veel goed gedaan in het decennium na 2025, maar konden de geopolitieke economische fragmentatie en het verval van de Verenigde Staten niet volledig compenseren. We waren er nog, godzijdank, maar wel verarmd.
In Europa werd wel enorm met modder gegooid. Waarom zagen we de versnelde onttroning van de VS als hegemoon niet aankomen? Waarom deden we niets? Er was ruzie in Europa over de schuldvraag op elk niveau: de EU, Nederland, bedrijfsleven, pensioenfondsen. Parlementaire enquêtes. Allemaal water onder de brug. Geklets achteraf.
Bijzonder was de discussie in pensioenland. Eén groot fonds had in 2027 zijn Amerikaanse beleggingen verkocht en was daardoor niet geraakt door de nationalisatie van aandelen en het afstempelen van staatsschuld. De andere fondsen wel. Nu vond men in Den Haag dat dit fonds middelen moest afstaan aan de andere fondsen, die wel 40% van hun assets waren kwijtgeraakt. Het fonds moest solidair zijn. Heel bijzonder.
Hoewel geïsoleerd, ging het met China redelijk. Daar werkte de markt nog steeds voor de staat. De staat vervulde de rol van marktmeester naar verhouding redelijk. Dat bleek een beter recept dan de vergissing van de VS in de jaren twintig, waar de staat voor de markt en de aandeelhouder werkte. Ook de omschakeling van exportgeleide naar consumptiegeleide groei was, weliswaar met horten en stoten, gelukt in China. Het bedrijfsleven had er te maken met een voorspelbare overheid.
De droom gistte op de ingrediënten van mijn voorbereiding voor een vervolg op mijn eerdere column van 8 april, Hoe gek kan het worden. Die column leek destijds buitensporig, maar was dat na vier maanden niet meer. Gisteren was ik wat aan het studeren op alles wat er sinds die column gebeurd was:
- De aanval op Fed-voorzitter Jerome Powell langs de as van de renovatiekosten.
- Vage afspraken met handelspartners over de import die als deals worden gepresenteerd.
- Inmiddels een feitelijk importtarief van 18% (na een gemiddelde van 2% over de afgelopen twee decennia).
- De eerste serieuze tekenen van stagflatie.
- Tegenvallende banencijfers.
- Ontkenning van die tekenen.
- Het ontslag van de baas van het statistiekbureau.
- Herindeling van kiesdistricten om republikeinse overwinningen te verzekeren.
- De sloop van de wetenschap.
- Een deal tussen Nvidia en de overheid om chips naar China te exporteren voor 15% van de omzet.
- Angst om je mening te geven bij bedrijven.
Het is een grote marktplaats geworden waarin geld, moraliteit, politieke macht, volksgezondheid, tarieven en persoonlijke vetes allemaal uitruilbaar zijn. Ruilverhoudingen zijn dagkoersen. Onzekerheid alom.
Andere infiltraties in mijn droom kwamen uit de boeken van Yuval Noah Harari, zoals 21 lessen voor de 21e eeuw. Daarin legt hij uit hoe totalitaire staten als nazi-Duitsland en de Sovjet-Unie beperkte technische middelen hadden. Die regimes zouden dromen van wat er nu mogelijk is. De huidige technologische middelen maken het eenvoudig om volledige grip te krijgen op burgers. Zonder werkende democratie als tegenkracht gaan we die kant op.
De foto van de Big Tech-bro’s bij de inauguratie van Trump-2 bleef terugkomen. Een symbool van de hernieuwde relatie tussen Big Tech en Trump. Was dat geen rode vlag? Een beeld zegt meer dan duizend woorden. Zeker in een droom.
Nog een flard: we wisten het toch? Iedere keer als een totalitair regime aan de macht komt, wordt de aandelenmarkt genationaliseerd. Denk aan Sint-Petersburg 1917, Havana 1960, Praag 1948, Shanghai 1949. En wij maar denken dat het niet kon gebeuren tijdens de Trump-2 revolutie.
Gelukkig ben ik net opgestaan. Lekker kopje koffie, de zon schijnt vandaag. Het wordt tropisch de komende dagen. Heerlijk. Het was maar een droom. Zo meteen lekker aan het werk.
Niet meer piekeren.
