Natuur & Millieu: 'Investeer in verduurzaming ter voorkoming van welvaartsverlies'
Volgens Natuur & Milieu loopt Nederland vast door schaarste aan ruimte, energie, netcapaciteit en arbeidskrachten. Ook natuur en milieu zijn volgens de organisatie overbelast.
Onderzoek van CE Delft, in opdracht van Natuur & Milieu, laat zien dat sectoren sterk verschillen in hoe efficiënt ze met schaarse middelen omgaan. Toch richt het overheidsbeleid zich volgens Natuur & Milieu nog vooral op vervuilende sectoren die weinig toevoegen aan duurzame welvaart. ‘Die aanpak is onhoudbaar’, stelt Marjolein Demmers, directeur van Natuur & Milieu. ‘We houden sectoren kunstmatig overeind die de samenleving veel kosten, en zetten daarmee toekomstbestendige sectoren op achterstand.’ Volgens de organisatie ondersteunen ruim 20 economen en verschillende organisaties de oproep.
Volgens Natuur & Milieu ondervinden steeds meer sectoren hinder van schaarste. Ruim 20.000 bedrijven wachten inmiddels op een aansluiting op het overbelaste elektriciteitsnet. De organisatie stelt dat de uitstoot van CO₂, stikstof en andere schadelijke stoffen al geruime tijd overstijgt wat natuur en samenleving kunnen verdragen. Volgens Natuur & Milieu zijn de gevolgen zichtbaar en bekend: het overschot aan stikstof leidt tot natuurverlies en dreigt de bouw van 460.000 woningen stil te leggen, omdat de vergunningverlening is gestagneerd. De organisatie verwacht dat deze druk alleen maar toeneemt. Vooral sectoren met een hoge vraag naar grondstoffen en ruimte en hoge uitstoot, zoals de zware industrie en landbouw, komen volgens haar daardoor steeds verder in het nauw.
Grote verschillen tussen sectoren
Uit het onderzoek van CE Delft blijkt dat sectoren sterk verschillen in hoe efficiënt ze omgaan met schaarse middelen zoals energie, ruimte en milieu. Volgens het rapport zijn de dienstensector en de technische maakindustrie (zoals machinebouw en elektrische apparaten) relatief zuinig: ze zorgen voor veel economische waarde, terwijl ze het milieu en de ruimte weinig belasten. Daartegenover staan sectoren als de landbouw, chemie, basismetaal en raffinage. Volgens het onderzoek gebruiken die sectoren veel grondstoffen en energie, veroorzaken ze aanzienlijke milieuschade en leveren ze daar relatief weinig economische waarde voor terug. De onderzoekers stellen dat hun grote ‘claim’ op schaarse middelen de groei belemmert van schonere, kansrijke sectoren.
In cijfers:
- Veruit het meeste geld in Nederland wordt verdiend in de dienstensector, 75% van het BBP. De industrie komt op 12% en de landbouw en visserij gezamenlijk op nog geen 2%.
- Sectoren als de basismetaalindustrie en de raffinage gebruiken tot 180 keer meer energie per verdiende euro dan de meest efficiënte sectoren.
- De technische maakindustrie levert 45 keer meer economische waarde op per hoeveelheid energie dan de chemische industrie.
- De landbouw stoot 314 keer meer broeikasgas uit per verdiende euro dan de zakelijke dienstverlening.
- De landbouw, visserij en bosbouw stoten bijna 500 keer meer stikstof uit per verdiende euro dan de technische maakindustrie.
- Vooral steun voor vervuilende sectoren
Volgens Natuur & Milieu is de overheidssteun vaak gericht op vervuilende sectoren. Voorbeelden van dit soort steun zijn de maatwerkafspraken, verlaagde energieprijzen voor grootverbruikers en subsidie voor CO₂-opslag. De organisatie stelt dat sommige energie-intensieve bedrijven nauwelijks energiebelasting betalen, terwijl het mkb veel hogere belastingen betaalt. ‘Publiek geld wordt zo ingezet voor sectoren waarvan het risico groot is dat ze Nederland verlaten, terwijl kansrijke sectoren onvoldoende ruimte krijgen om te groeien’, zegt Demmers. Als voorbeeld van die laatste categorie noemt Natuur & Milieu de plasticrecyclingfabrieken die momenteel op hoog tempo failliet gaan, maar bijvoorbeeld ook regionale bedrijven die willen verduurzamen maar geen elektriciteitsaansluiting krijgen.
Oproep: kies voor een toekomstbestendige economie
Natuur & Milieu: ‘Nederland dreigt welvaart te verliezen, omdat de overheid kortzichtig economisch beleid voert. Natuurlijk blijven de producten van sommige vervuilende sectoren nodig, omdat ze van strategisch belang zijn. Investeer dan in verduurzaming en kijk naar strategische autonomie op Europees niveau, maar stop met het in stand houden van het oude systeem tegen beter weten in. Accepteer ook dat sommige sectoren geen toekomst meer hebben in Nederland of überhaupt. Denk aan fossiele raffinage of grootschalige zeer energie-intensieve industrie.’
‘Alleen dan ontstaat ruimte voor duurzame bedrijven die zorgen voor goede banen én een toekomstbestendige economie, zoals de recyclingindustrie, maakindustrie en duurzame energiesector. Als overheid word je dan ook niet verrast door het vertrek van bedrijven die hier niet langer te handhaven zijn, met alle sociale gevolgen van dien. Om tijd te hebben voor omscholing en het ontwikkelen van nieuwe werkgelegenheid moeten we nu beginnen. Zo voorkomen we herhaling van historische debacles zoals met RSV scheepswerven en Fokker’, aldus de milieuorganisatie.
Onderzoek naar overheidssteun
Natuur & Milieu roept het nieuwe kabinet op om een toekomstgerichte visie op de economie te formuleren: welke sectoren kunnen duurzaam groeien, welke moeten verduurzamen en van welke we afscheid moeten nemen. Het onderzoek wordt vandaag overhandigd aan het ministerie van Klimaat en Groene Groei en het ministerie van Economische Zaken. Volgens Natuur & Milieu kan het voorbereidende werk juist nu, in de demissionaire periode, starten. De organisatie pleit voor onderzoek naar hoe overheidssteun zich verhoudt tot de maatschappelijke waarde van verschillende sectoren.
