KPMG: Europa moet maatregelen nemen om veiligheid én vrijheid zeker te stellen

November 20, 2019

‘Europa moet maatregelen nemen om veiligheid én vrijheid zeker te stellen’

De huidige machtsstrijd tussen China en de Verenigde Staten dwingt Europa ertoe maatregelen te nemen om veiligheid én vrijheid te waarborgen. De strijd die op dit moment plaatsvindt om de wereldmacht heeft grote gevolgen voor de veiligheid in Europa en de mate waarin Europese landen hun grenzen openzetten. Naast de geopolitieke verschuiving die zich van west naar oost voltrekt, zorgt ook de digitale transformatie voor ingrijpende veranderingen in Europa. Informatiestromen veranderen, ontregelen de wereldwijde economie en verstoren de sociale samenhang in Europa. Als gevolg van deze geopolitieke en technologische veranderingen staat de veiligheid van de samenleving en het bedrijfsleven in Europa op het spel. “Het is dan ook hoog tijd dat de Europese leiders maatregelen nemen die de veiligheid, de vrijheid en de Europese identiteit waarborgen”, schrijven KPMG en Instituut Clingendael in het rapport ‘Gaming the new security nexus’ dat vandaag in Den Haag gepresenteerd wordt. “Europese regeringsleiders moeten zichzelf een aantal belangrijke vragen stellen”, zegt Rob Fijneman van KPMG. Fijneman: “In hoeverre is Europa bereid om vrijheid in te ruilen voor veiligheid en zo wellicht een deel van de Europese identiteit te verliezen? En welke positie gaat Europa innemen in de strijd tussen de Verenigde Staten en China?”

‘Andere’ Europa steeds meer in de belangstelling

De nieuwe realiteit is volgens Fijneman dat het oosten van de wereld de wereldwijde macht gaat krijgen en de toekomst van de wereldwijde handel bepaalt. Fijneman: “Een ontwikkeling die vooral is ingezet met het Chinese Belt and Road Initiative (BRI). In feite is dit het grootste vrije handel-offensief dat wij ooit in de wereld hebben gezien. En het wordt steeds duidelijker dat BRI niet alleen maar gericht is op het realiseren van vrije handel. Van oudsher gingen de meeste investeringen van China naar het westen van Europa. Maar sinds BRI staan met name Centraal, Oost en Zuid-Europa in de belangstelling. Zo investeerden de Chinezen in de nieuwe spoorlijn tussen Belgrado en Budapest en kochten zij een belang in de haven van Piraeus. China gebruikt BRI dan ook steeds nadrukkelijker om meer invloed uit te oefenen op de wereldwijde economie.”

Hervorming wereldmacht

‘BRI is duidelijk niet alleen maar gericht op het stimuleren van meer vrije handel’, constateert Fijneman. Fijneman: ‘Aan de BRI kleeft een serieus veiligheidsaspect. Met BRI koopt China geopolitieke invloed in Europa. Het land laat zien dat het vooral gaat om hervorming van de wereldmacht en het uitoefenen van meer militaire invloed in de wereld. Maar het gaat ook om de macht over de digitale netwerken die ontstaan. Niet voor niets investeert het land op grote schaal in R&D en overtreft het op dit moment Europa. En in eigen land leidt China op dit moment de innovatie van zowel de overheid als het bedrijfsleven en bevordert zij het leiderschap in de belangrijkste industrieën. De strategie is dus duidelijk. De economische groei en de toenemende verbondenheid met de wereld verstevigen de geopolitieke positie van China. En de technologische investeringen die het land doet zijn niet alleen essentieel voor de groei van China, maar de komende jaren ook voor de wereldveiligheid. Het handelsconflict in het algemeen en het conflict over 5G in het bijzonder dwingen Europa ertoe om te kiezen tussen de economische voordelen die samenwerking met China biedt en de militaire afhankelijkheid van de Verenigde Staten. En tegelijkertijd zorgen de technologische ontwikkelingen voor nieuwe normen als het gaat om veiligheid, economische groei en geopolitieke verhoudingen. Europa past zich noodgedwongen aan, terwijl het maar de vraag is of dat verstandig is.’

Open karakter Europa op het spel

Nu zowel de Verenigde Staten als China nieuwe mogelijkheden zoekt voor zowel connectiviteit als protectionisme, worden andere landen min of meer gedwongen dat ook te doen. Fijneman: ‘Aan de ene kant creëert Europa de mogelijkheid om ongewenste Chinese investeringen tegen te houden en stimuleert het de handel met democratische Aziatische landen, zoals Japan. De vraag is wat dit op de lange termijn betekent voor het open karakter van Europa. Om die open identiteit te kunnen behouden is het van groot belang dat Europa op zoek gaat naar mogelijkheden om te kunnen omgaan met de machtsverschuiving en de veranderingen op technologisch en sociaal-cultureel gebied. Dat betekent dat de Europese én de Nederlandse overheid er alles aan moeten doen om de strategie van China te doorgronden en moeten investeren in solide riskmanagement. Op die manier kunnen de risico’s van alle verschuivingen op waarde worden geschat.’