Han Dieperink: De blinde vlek van de menselijke geest

16 september 2025

Door Han Dieperink, geschreven op persoonlijke titel

Oracle’s spectaculaire koersexplosie van 36% in één dag was meer dan een beursrally. Het was een wake-up call voor wie nog altijd de impact van artificial intelligence onderschat. Terwijl het orderboek in één kwartaal explodeerde van 138 naar 455 miljard dollar, stonden analisten perplex. Hoe hadden ze dit kunnen missen?

Het antwoord ligt in een fundamentele eigenschap van onze geest: we begrijpen lineaire groei, maar falen bij het inschatten van exponentiële ontwikkelingen. Ons brein is geëvolueerd in een wereld van geleidelijke veranderingen. Als je elke dag een euro spaart, heb je na een maand dertig euro. Dat snappen we intuïtief. Maar wanneer iets elke zeven maanden verdubbelt, zoals de cognitieve capaciteiten van AI-systemen, raken onze mentale modellen volledig ontregeld. We projecteren lineair, terwijl de werkelijkheid exponentieel accelereert, waardoor we keer op keer verrast worden door ontwikkelingen die ‘plotseling’ lijken, maar in werkelijkheid al lang onderweg waren.

Deze cognitieve beperking verklaart waarom we de AI-revolutie nog altijd onderschatten. Terwijl we discussiëren over geleidelijke automatisering, worden taken die vandaag nog dagen kosten binnen enkele jaren gereduceerd tot seconden. Microsoft's medische AI behaalt al een diagnostische nauwkeurigheid van 85% – vier keer hoger dan ervaren artsenteams. Amazon's magazijnrobots groeiden van 100.000 naar meer dan een miljoen exemplaren, een tienvoudige toename die de groei van menselijke werknemers ver overstijgt.

De arbeidsmarkt ervaart deze exponentiële kracht al volop, maar de signalen worden vaak verkeerd geïnterpreteerd. In AI-intensieve sectoren daalde de instroom van jonge werknemers sinds 2019 met bijna 20%. Dit wordt te vaak afgedaan als tijdelijke marktdynamiek, terwijl het duidt op een structurele verschuiving waarbij startposities in klantenservice en softwareontwikkeling systematisch verdwijnen. We kijken naar individuele gevallen van automatisering, maar missen daardoor het bredere patroon van exponentiële verdringing.

Larry Ellison’s metafoor van de AI-tsunami is bijzonder treffend. Net als een echte tsunami ontstaat de AI-revolutie door onzichtbare verschuivingen die plots exponentiële energie vrijmaken. Aanvankelijk lijkt er weinig aan de hand – een paar nieuwe tools hier, wat automatisering daar – maar wanneer de golf eenmaal oprijst, is die onstuitbaar. Oracle’s orderboekexplosie is slechts één golf in een veel grotere beweging die markten, sectoren en samenlevingen zal gaan overspoelen.

Het probleem is dat we deze exponentiële dynamiek proberen te begrijpen vanuit lineaire denkpatronen. Beleggers kijken naar kwartaalcijfers en jaarresultaten, terwijl AI-capaciteiten zich elke zeven maanden verdubbelen. Beleidsmakers maken plannen voor geleidelijke veranderingen over decennia, terwijl hele beroepssectoren binnen jaren kunnen transformeren. Werknemers bereiden zich voor op incrementele aanpassingen, terwijl hun vakgebied mogelijk fundamenteel wordt herschreven.

Deze onderschatting heeft verregaande gevolgen. Bedrijven die AI nog steeds zien als een nice-to-have technologie, zullen spoedig ontdekken dat het een matter of survival is geworden. De vraag is niet langer wat een bedrijf doet, maar hoe intelligent het dat doet en hoe snel het zich aanpast aan de exponentiële curve van AI-ontwikkeling. Wie vasthoudt aan lineaire strategieën in een exponentiële wereld, loopt het risico irrelevant te worden.

De financiële markten beginnen dit langzaamaan te begrijpen. Oracle’s koersexplosie markeert mogelijk een paradigmaverschuiving van sectorgericht naar capaciteitsgericht beleggen. Niet de sector bepaalt de waarde, maar de mate waarin AI effectief wordt geïntegreerd in operationele processen. Van gezondheidszorg tot juridische analyse, van productie tot financiële dienstverlening: overal worden de kaarten opnieuw geschud.

De echte waardecreatie van AI zit niet in de tools zelf, maar in de toepassing ervan. Bedrijven die erin slagen artificial intelligence strategisch in te zetten, zullen disproportioneel profiteren van de versnellende curve. Maar om dat voordeel te behalen, moeten we eerst onze mentale modellen bijstellen. We moeten leren denken in exponentiële termen, zelfs als dat tegen onze intuïtie ingaat.

De AI-revolutie is geen toekomstscenario meer, het is een realiteit die zich vandaag voltrekt. Wie nog steeds lineair denkt over exponentiële veranderingen, zal keer op keer verrast worden door ontwikkelingen die plotseling lijken, maar al lang onderweg waren.

Meer columns van Han Dieperink