Harry Geels: Wat we vergeten over de handelsdeal tussen de EU en de VS

29 juli 2025

Door Harry Geels

Het nieuws over de recente handelsdeal tussen de EU en de VS wordt grotendeels geframed als een overwinning voor Donald Trump. Maar wie dieper kijkt, ziet drie belangrijke punten die in de huidige discussies bijna volledig onderbelicht blijven.

De aandacht in de media richt zich nu vooral op de tariefpercentages: 15% invoertarieven en extra investeringen van de EU in de Amerikaanse economie, zoals in de defensie-industrie. Maar achter deze headlines schuilen diepere, structurele vragen. Gaat het hier alleen om de uitkomsten, de 15%, of spelen er nog andere belangrijke zaken? Grofweg zijn er drie punten die nauwelijks besproken worden: de achtergrond, het democratische proces en de machtsvraag in Europa zelf.

1) Het herstellen van de handelsbalans

Trump hamert al jaren op het enorme handelstekort van de VS met Europa en Azië. Het is verleidelijk om dit weg te zetten als economisch nationalisme, maar hij heeft wel ergens een punt. Een structureel handelsoverschot aan de ene kant en een tekort aan de andere kant kan het mondiale financiële systeem ontwrichten, leiden tot spanningen op valutamarkten en, in het slechtste geval, bijdragen aan financiële crises. Eerder schreef ik een column met de stelling dat Trump vier geldige redenen heeft om toch tarieven te hanteren.

Daar komt bij dat een langdurige scheefgroei politieke neveneffecten heeft. Landen met grote handelstekorten voelen zich economisch afhankelijk of misbruikt, wat het protectionisme voedt. Trump gebruikt dit argument al jaren als een wapen in de publieke opinie en hij raakt daarmee een gevoelige snaar bij Amerikaanse kiezers. De EU kan dit niet zomaar negeren. Door nu gedeeltelijk toe te geven en de handelsbalans meer in evenwicht te brengen, kan Europa misschien een langdurige handelsoorlog voorkomen.

2) Hoe staat het met het democratisch mandaat?

Hoewel de deal door de Europese Commissie is uitonderhandeld, moet hij nog worden goedgekeurd door het Europees Parlement (EP). Toch is er opvallend weinig debat geweest over deze onderhandelingen. Zoals vaker bij grote handelsakkoorden vonden de gesprekken grotendeels achter gesloten deuren plaats. Nationale parlementen en zelfs regeringsleiders lijken nauwelijks te zijn geraadpleegd. De vraag is dan ook hoe goed de deal is. Het lijkt erop dat het VK een betere deal heeft.

De kritiek van onze eigen demissionair premier – dat hij het niet bepaald eens is met de deal – is veelzeggend. Hij lijkt immers te suggereren dat hij geen invloed heeft gehad. Als een handelsdeal van deze omvang zulke directe gevolgen heeft voor bedrijven, consumenten en investeringen, dan zou een breed democratisch debat de norm moeten zijn. Dat kan gelukkig nog plaatsvinden in het EP. Laten we deze keer eens goed kijken hoe dit debat verloopt. Het zou eens breed moeten worden uitgemeten in de media.

3) Een ongekende centralisatie van macht binnen de EU

Misschien is dit wel het meest vergeten punt: dit is mogelijk de grootste onderhandeling ooit waarin de EU namens álle lidstaten optreedt. Zelfs de gezamenlijke inkoop van coronavaccins – destijds gezien als een precedent voor Europese eenheid – verbleekt hierbij. De EU treedt steeds vaker op als één blok, niet alleen in handel, maar ook op het gebied van industriepolitiek en defensie. De vraag is: willen we deze richting op? Of verliezen individuele lidstaten zo langzamerhand al hun handelingsvrijheid?

Tot besluit

Het is makkelijk om deze deal uitsluitend te bekijken door de lens van ‘winst’ of ‘verlies’ ten opzichte van Trump. Maar het gaat hier om meer. Het gaat om structurele verschuivingen in hoe de EU macht uitoefent, hoe democratische processen lopen, hoe we omgaan met mondiale economische onevenwichtigheden en hoe die blijkbaar tegenwoordig (moeten) worden opgelost.

De discussie over dit akkoord zou daarom niet alleen moeten gaan over de tarieven, maar ook over de vraag wie er in Europa aan tafel zit als zulke beslissingen worden genomen en in wiens belang, bedrijven of consumenten er wordt opgetreden.

Dit artikel bevat een persoonlijke opinie van Harry Geels

Meer columns van Harry Geels