LFDE: Op financieel glad ijs in de demografische winter

December 2, 2025

In geval van een militair conflict moet Frankrijk bereid zijn om 'zijn zonen en dochters te verliezen', vindt het hoofd van de Franse strijdkrachten. Die uitspraak van 20 november zond een schokgolf door de Franse samenleving.

In zekere zin – en gelukkig minder dramatisch – verliest Frankrijk echter nu  al zijn jeugd, althans in verhouding tot de rest van de bevolking. Er staan namelijk steeds minder geboortes tegenover de overlijdens, waardoor in mei 2025 de natuurlijke bevolkingsgroei in het land gemeten over twaalf maanden voor het eerst sinds 1945 negatief was.

De prognoses van Frankrijks nationale instituut voor demografisch onderzoek bevestigen die trend: vanaf 2027 gaat de natuurlijke bevolkingsgroei van Frankrijk wellicht structureel en steeds dieper in het rood. Dat stelt Alexis Bienvenu, portefeuillemanager van La Financière de l’Échiquier (LFDE).

Frankrijk staat daarin niet alleen. Japan verliest nu al – de uiterst beperkte immigratie buiten beschouwing gelaten – bijna een miljoen inwoners per jaar. In Europa voeren Duitsland en Italië de rouwstoet aan: hun natuurlijke bevolkingsgroei is al jarenlang negatief.

Alleen de immigratie houdt het cijfer in die landen gemiddeld genomen op peil, maar voor hoelang nog? In Oost-Europa en Rusland is de natuurlijke bevolkingsgroei nog verder weggezakt, nog zonder rekening te houden met de menselijke tol van de oorlog in Oekraïne, die voor Rusland alleen al op vele honderdduizenden levens wordt geschat.

Van de grote industrielanden ontspringen alleen de Verenigde Staten de dans. Niet dankzij hun natuurlijke bevolkingsgroei, want die gaat evenzeer fors achteruit – volgens het Congressional Budget Office daalt het vanaf 2031 onder nul – maar doordat het land vooralsnog meer immigratie kent.

De Amerikaanse bevolking zal de komende decennia normaliter verder toenemen, tenzij Donald Trump zijn zin krijgt en het immigratiebeleid wordt aangescherpt, ook al hangt daar een hoog prijskaartje aan vast.

Risicomijdend spaargeld

Hoe zal het die landen met een krimpende bevolking economisch vergaan? De algemene consensus is dat de hoeveelheid risicomijdend spaargeld er zal toenemen, ten koste van de investeringen. De productiviteit stijgt er steeds minder snel en de nationale begrotingen komen onder druk te staan, doordat de uitgaven stijgen als gevolg van de vergrijzing, terwijl de hoeveelheid belastbare arbeid afneemt.

Die onverbiddelijke evolutie noopt met name de landen van Noord-Europa en Japan tot drastische oplossingen: ze zetten bijvoorbeeld meer ouderen aan het werk, trekken de pensioenleeftijd op of laten toe om werk en pensioen te cumuleren.

Puur economisch bekeken zou immigratie een oplossing kunnen bieden, maar of dat maatschappelijk en politiek haalbaar is, is betwijfelbaar. In die constellatie kunnen vergrijzende landen alleen economisch overleven door menselijke arbeid te vervangen door technologie en door te profiteren van de welvaart die de arbeid in landen met een jongere bevolking voortbrengt.

In een ideaal scenario bieden de investeringen van de 'oudere' landen in bedrijven in de 'jongere' landen beide partijen een voordeel. Aan de ene kant kunnen de inwoners van de oudere landen dankzij de vruchten van de arbeid in de jongere landen hun financiële situatie verbeteren.

Vampirisme

Aan de andere kant biedt het geïnvesteerde kapitaal de producerende landen de kans om hun eigen economie te ontwikkelen. Worden die stromen echter slecht beheerd en raakt de balans tussen beide partijen uit evenwicht, dan dreigt een vorm van vampirisme van de vergrijzende landen op de werkende landen te ontstaan. Elke vampier heeft er echter baat bij dat zijn slachtoffer in goede gezondheid blijft; en het slachtoffer houdt de afhankelijkheid van de vampier in stand.

Hoe dan ook is op middellange termijn een ingrijpende verschuiving in de wereldwijde verdeling van de arbeid onontkoombaar, of dat nu vrijwillig gebeurt of tegen wil en dank. Op zijn minst ziet het ernaar uit dat activa uit landen met een gunstige demografie een steeds belangrijkere rol zullen gaan spelen in de portefeuille van de oudere landen. Zo kunnen die de komende demografische winter overleven.