Harry Geels: Andere beleggersfouten door AI?
Door Harry Geels
Behavioral finance stelt dat mensen en beleggers denk- en gedragsfouten (‘biases’) maken. Factorbeleggen is gebaseerd op een aantal van die biases. Maar wat als beleggers straks samen met AI, of erger nog, alleen nog met AI (beleggings)beslissingen nemen? Verdwijnen de biases, of veranderen ze?
AI wordt snel populair. Veel mensen hebben automatisch hun CoPilot of ChatGPT aan staan. Wie tegenwoordig Googlet, krijgt eerst een antwoord van AI en vervolgens pas de links naar eventuele andere relevante websites. Ik gebruik ChatGPT nu als extra tegenlezer. Ik vertik het echter (nog) om AI mijn columns te laten schrijven, omdat ik bang ben mijn schrijfvaardigheid en creativiteit kwijt te raken. Als we niet oppassen, gaat AI ervoor zorgen dat mensen straks niet meer hun talen leren of leren schrijven.
Maar AI gaat verder dan taal. In mijn vakgebied wordt het ook steeds vaker gebruikt. Daarbij doemen bijzonder belangrijke vragen op. Zal AI ervoor zorgen dat markten efficiënter gaan functioneren? Gaat straks AI, en niet meer de belegger, de koersen bepalen? Wat betekent dat voor de allocatie van vermogens in de economie? En hoe gaat het bepaalde analysevormen beïnvloeden, zoals technische analyse en factorbeleggen, die uitgaan van allerlei denk- en gedragsfouten van beleggers?
De menselijke belegger: een vat vol biases
Beleggers zijn notoir irrationeel. Ze kopen op pieken (of all-time highs), omdat die de aandacht trekken. Ze verkopen in paniek. Ze extrapoleren: iets dat 100% is gestegen, gaat nog een keer over de kop. Ze overschatten hun kennis. Ze zijn overmoedig (vooral mannen, vrouwen minder, waardoor ze over het algemeen iets betere beleggers zijn dan mannen). Bekende biases zijn: confirmation bias, anchoring, hindsight bias, recency effect, enzovoort. Ze zijn niet incidenteel, maar systematisch. Maar blijft dat ook zo?
Het zijn vooral de technisch analisten en factorbeleggers die zeggen ‘gebruik’ te maken van de biases van beleggers. Zo zouden waardeaandelen het op langere termijn beter moeten doen omdat beleggers voor groei (en het achterliggende verhaal van snel rijk kunnen worden) te veel betalen. Aandelen die al een paar maanden hard doorstijgen, gaan door kuddegedrag en het naïef extrapoleren van beleggers nog wel even door met stijgen; een mogelijke verklaring waarom momentum zou werken.
AI: rationele verlossing of nieuwe illusie?
Steeds meer beleggingsbeslissingen worden genomen door algoritmes: van quant funds tot robo-advisors, en steeds vaker wordt daarbij AI gebruikt. Het idee daarbij is dat AI rationeler is dan mensen en dus geen emotionele en denkfouten kan maken. Maar is dat echt zo? Apple’s meest recente paper, ‘The Illusion of Thinking’, laat zien dat LLMs (Large Language Models) en LRMs (Large Reasoning Models) falen wanneer probleem- en datacomplexiteit toeneemt. Zie ook Figuur 1.
Figuur 1
Bron: Apple Research/via Mark Worrall
De Apple-paper laat zien dat grote taalmodellen (LLMs) en retrieval-gebaseerde modellen (LRMs) drie belangrijke tekortkomingen hebben: (1) hun prestaties dalen significant naarmate vragen complexer worden, (2) ze geven vaak zelfverzekerde maar foutieve antwoorden bij moeilijke taken, en (3) LLMs verzinnen antwoorden (‘hallucineren’), terwijl LRMs geneigd zijn irrelevante informatie op te halen. Ook AI kan lijden aan een illusie van begrip, vergelijkbaar met menselijke overmoed of denkfouten.
Nieuwe vorm van marktdynamiek?
De grote vraag: als AI een steeds grotere rol speelt in het bepalen van koersen, verandert dan ook het ritme van de markt? De Apple-paper maakt het lastig om al een definitief oordeel te vellen. Er komen waarschijnlijk andere ‘denkfouten’, zoals model bias, data drift, ‘algorithmic echo chambers’ (is dat een term?) voor terug. Mogelijk ontstaan er ook nieuwe ‘feedback loops’ tussen mens en machine, die zelfversterkend werken, vergelijkbaar met flash crashes of overoptimalisatie.
Voorzichtige conclusie: denkfouten verdwijnen niet, ze muteren
Waar ik zeker van ben, is dat AI onze skill set verandert. Het kunnen schrijven en het kunnen spreken van vreemde talen, worden waarschijnlijk ‘boomer skills’ (zou mijn zoon tegen me zeggen). Wat betreft marktefficiëntie en de beleggingsanalyses en -strategieën die daarvan gebruikmaken denk ik, voorlopig althans, niet dat denkfouten verdwijnen als de (menselijke) denker verdwijnt. AI lijkt rationeel, maar is slechts zo goed als zijn training, de gebruikte data en het ontwerp. Biases krijgen andere vormen en namen.
De laatste conclusie is overigens niet zo heel gedurfd. Bij behavorial finance hebben we al gezien dat biases kunnen veranderen. Ze veranderen doordat mensen er bijvoorbeeld kennis van nemen en zich er, al dan niet met modellen, op instellen. De wereld verandert ook, wat leidt tot regime shifts. Nobelprijswinnaar Daniel Kahneman heeft ook toegegeven dat een deel van de biases die hij (met Amos Tversky) heeft gevonden door de tijd zijn ingehaald, of alleen opgeld deden binnen bepaalde (kunstmatige) experimenten.
Vrij naar Nietzsche: ‘Waar de menselijke denkfout verdwijnt, ontstaat een machinale variant; even onzichtbaar, maar net zo bepalend.’
Dit artikel bevat een persoonlijke opinie van Harry Geels
