Joeri de Wilde: Trage ECB remt energietransitie af

16 januari 2024

Door Joeri de Wilde, Investment Strategist bij Triodos Investment Management

De ECB lijkt geenszins van plan om binnenkort de beleidsrente te verlagen. Toch zou ze dit moeten doen als ze haar mandaat serieus neemt. Want een onnodig hoog gehouden rente heeft niet alleen economische gevolgen, maar vertraagt ook de energietransitie.

‘Between hike and cut, there’s a whole plateau, a whole beach of hold,’ aldus ECB-president Christine Lagarde, die kort na de beleidsvergadering in december aangaf dat er absoluut niet gesproken was over renteverlagingen.

Hiermee week ze af van de veel minder voorzichtige toon van Fed-voorzitter Jerome Powell. Die gaf een dag eerder aan dat de discussie over renteverlagingen was gestart en dat de rente moest worden verlaagd nog voordat het 2% inflatiedoel is bereikt.

De terughoudendheid van Lagarde is in dit licht extra opvallend, want zowel economisch als geopolitiek is de situatie in de eurozone veel nijpender.

Gedateerde looncijfers en een recessie

Lagardes terughoudendheid lijkt voort te komen uit de angst dat de inflatie in de eurozone opnieuw de kop opsteekt. Maar dat schrikbeeld baseert ze op de verkeerde indicatoren. De laatste inflatiecijfers wijzen namelijk al op een daling, met een kerninflatie in de eurozone van 3,4% in december (tegenover 3,9% in de VS). Toch blijft de ECB voornamelijk focussen op de loonontwikkeling, een notoir achterlopende indicator.

De huidige loonstijgingen zijn natuurlijk vooral een reactie op eerdere forse prijsstijgingen. Daarbij worden de cijfers die de ECB het belangrijkst acht enkel op kwartaalbasis gerapporteerd. Deze stegen inderdaad nog, maar volgens recentere inschattingen zijn de loonstijgingen sindsdien alweer aan het afzwakken.

Aangezien er in de eurozone al een jaar lang nauwelijks sprake is van economische groei, is dat ook geen reden om bang te zijn voor hardnekkige inflatie. Recente surveys wijzen er zelfs op dat er sprake was van een recessie in de tweede helft van 2023. Daarnaast zijn de vooruitzichten tot in ieder geval de zomer niet veel beter, vooral doordat in de eurozone de overheidsbezuinigingen in 2023 al zijn gestart, terwijl de economie van de VS zich mogelijk nog een tijdje kan laten meevoeren met de rugwind van een fikse begrotingsstimulans uit 2023.

Andere kwaal, ander medicijn

De ECB moet ook niet vergeten dat de hoofdoorzaak van de hoge inflatie in de eurozone niet identiek was aan die in VS. In de eurozone was er voornamelijk sprake van geïmporteerde inflatie, door de hogere gasprijzen als gevolg van de energieafhankelijkheid van Rusland. In de VS was de inflatie veel meer een binnenlands probleem, vanwege de oververhitte economie. De VS is zelfvoorzienend wat betreft energie.

Deze verschillende oorzaken vragen ook om een verschillende aanpak van de centrale banken. Volgens een schatting van Allianz heeft de Federal Reserve voor ongeveer 45% bijgedragen aan de inflatiedaling, vooral door de binnenlandse vraag te drukken en de inflatieverwachtingen in toom te houden. De resterende 55% daling was het gevolg van het herstel van wereldwijde handelsketens na de COVID-lockdowns.

Omdat de economie van de eurozone nooit echt oververhit is geweest, is de noodzaak voor een lange periode van hoge rentes waarschijnlijk ook minder groot. De ECB  zou de monetaire teugels dus eerder kunnen laten vieren.

Daarbij komt dat de hogere rente in de eurozone nou juist de energietransitie buitensporig schaadt. Hogere rente remt namelijk vooral hernieuwbare energieprojecten af, omdat dit veelal kapitaalintensieve projecten zijn met hoge opstartkosten die vele jaren nodig hebben voordat ze rendabel zijn.

ECB moet vol inzetten op energietransitie

Een onnodig lange periode van hoge rente druist daarom in tegen het mandaat van de ECB om het ‘algemene economische beleid’ van de EU te ondersteunen. De EU wil namelijk snel af van fossiel, niet alleen vanwege het klimaat, maar ook om zo minder afhankelijk te worden van buitenlandse machten. Een hogere rente verlengt die afhankelijkheid juist. En dit zorgt weer voor een aanhoudend gevaar van plotselinge prijsstijgingen, wat haaks staat op het ECB-mandaat voor prijsstabiliteit.

De  ECB zou vanuit haar mandaat beredeneerd dus volledig moeten inzetten op een snelle energietransitie. Dit vraagt om een lagere rente. Elke maand die de ECB hier langer mee wacht, doet de economie van de EU onnodig pijn. En zelfs als de ECB dan uiteindelijk de rente verlaagt, kan het hierdoor nog enige tijd duren voordat de economie weer genoeg hersteld is en investeringen weer op gang komen. De ECB is er dus alles aan gelegen om deze onnodige vertraging te voorkomen.