Stephan Langen: De zin en onzin van benchmarks

10 oktober 2023

Door Stephan Langen, Hoofd Portfoliomanagement bij ASN Impact Investors

Als beleggers zijn we wellicht te zeer gefixeerd op benchmarks. Wanneer een beleggingstechniek namelijk een doel op zich wordt, beperken we ons te veel. Dan raken de werkelijke, duurzame doelstellingen uit het zicht.  

Ik zal het maar eerlijk zeggen: soms heb ik een zetje in de goede richting nodig. Dan zit ik te kauwen op een onderwerp en twijfel ik. Deze week las ik hier de column van Annebeth Roor-Wubs met de kop: ‘Niet het gemiddelde, maar het afwijkende’. Het was net het zetje dat ik nodig had. Heerlijk, hoe een jonge, vrije geest vragen stelt bij de gevestigde orde van economische modellen en benchmarks.

En ze heeft gelijk.

De wereld van het investment management staart zich blind op indices en benchmarks. We rekenen ons een slag in de rondte met attributies en introduceren een focus op risico, ‘active risk’, die voorbijgaat aan wat beoogd wordt met de werkelijke portefeuille. De index is namelijk niets meer of minder dan de markt.

Honderden indices

Dat gaat echter voorbij aan het feit dat er honderden indices zijn om uit te kiezen, die allemaal een andere markt representeren. Zodra je een benchmark introduceert, wordt de portefeuille geacht geconstrueerd te worden met de benchmark als uitgangspunt. Maar is dat altijd zo?

Wat nu als duurzaamheid je uitgangspunt is? ‘Active risk’ gaat voorbij aan duurzame doelstellingen. Het ziet alleen op afwijkingen op sectoren, regio’s en landen. Je wordt geacht dat 'weg te poetsen', ofwel door middel van hogere concentraties in aandelen in de sectoren of regio’s die dat wel classificeren, ofwel door middel van het aanpassen van je benchmark: de customized benchmark.

Dus je past het risico van de portefeuille aan aan de benchmark, of je past de benchmark aan aan het risico van de portefeuille. Snapt u het nog? Ik ook niet. Het doet namelijk niets voor het echte risico van de strategie, dan wel de beoogde beleggingsdoelen.

Ik hoor u zeggen: neem dan een duurzame benchmark. Echter, het probleem daarmee is dat deze nauwelijks aansluiten bij een echt duurzaam opgebouwd universum. De duurzame benchmarks die voorhanden zijn, zijn vaak gericht op klimaatbeleid, maar nemen bijvoorbeeld nooit mensenrechten mee. Om over ESG-benchmarks maar te zwijgen als geschikt alternatief. De top 10 van die benchmarks bestaat uit precies dezelfde (Big Tech-) namen als conventionele benchmarks.

Van mind fixed naar mind shift

Wij beleggers blijven ronddolen in gevestigde principes. Ik noem dit voor het gemak even ‘mind fixed’. Wat wij beleggers nodig hebben, is een ‘mind shift’. Als we serieus willen omgaan met risico’s op het gebied van klimaat en biodiversiteit en serieus mensenrechten willen meenemen in beleggingskeuzes, dan moeten we ons niet laten beperken door de gevestigde routine die ik hierboven schetste.

Wie consequent omgaat met duurzaamheid, begrijpt dat dit begrip niet serieus ingevuld kan worden door vast te houden aan de bestaande risicoperceptie en marktindices. Het doel is namelijk duurzamere keuzes en duurzame risico’s te mitigeren, zodat we het verschil maken in de echte wereld.

Niet beleggen in de olie- en gassector brengt op korte termijn afwijkingen (positief en negatief) met zich mee ten opzichte van de brede marktindex. Zeker, dat verhoogt de tracking error. Nou en? Het verlaagt de footprint van de portefeuille, het geeft een signaal aan de markt dat olie- en gasbedrijven niet passen in een duurzame, zero-carbon economie. Een doel dat zowel wat risico's als wat rendement betreft op langere termijn het nastreven waard is.

Omarm het afwijkende

Al met al is beleggingstechniek een middel, geen doel op zich. Van een hoge tracking error is nog nooit iemand gestorven, een hoge uitstoot en PFAS eist wel slachtoffers. Aan een benchmark heb ik nog nooit een euro verdiend, aan de duurzame portefeuille waarin ik beleg wel.

Echt duurzame portefeuilles starten met duurzame doelstellingen. Het portefeuilleconstructieproces is daarbij gericht op invulling geven aan die duurzame doelstellingen. Beleggingstechniek staat vervolgens ten dienste van die doelstellingen. Ik ben het geheel eens met Annebeth Roor-Wubs: economische modellen zijn een sterke vereenvoudiging van de complexe wereld. Financieel-economische principes zijn hierop geen uitzondering. Risico omvat echt meer dan de standaarddeviatie van rendementen en afwijking van een zelfgekozen index.

Dus maak die shift van fixatie op beleggingstechniek naar intrinsieke doelen en omarm het afwijkende, als u een werkelijk duurzame portefeuille wilt.

Stephan Langen is Hoofd Portfoliomanagement bij ASN Impact Investors. De informatie in deze column is niet bedoeld als professioneel beleggingsadvies of als aanbeveling tot het doen van bepaalde beleggingen.