Harry Geels: Sigrid Kaag en Klaas Knot zetten discussie over Europa eindelijk op scherp

8 september 2020

Door Harry Geels

Klaas Knot en Sigrid Kaag hebben onlangs gezegd dat een nauwere samenwerking in Europa nodig is. Eindelijk duidelijke uitspraken over Europa! Nu moeten Mark Rutte en de andere coalitiepartijen eens kleur bekennen.

Bij de Tweede Kamer-verkiezingen van de afgelopen decennia speelde Europa nooit een grote rol. Bizar eigenlijk, want na de kredietcrisis (waarin de no-bail out uit het EU-verdrag werd geschrapt), de eurocrisis in 2010 en 2011 en de coronacrisis weten we hoe diep de EU en de euro ingrijpen in ons financiële bestaan.

Alleen de PVV en FvD hebben steeds gepoogd de EU en de euro op de politieke agenda te zetten. Beide partijen hebben daarbij steevast de euro (en daarmee ook de EU omdat die verdragsrechtelijk onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn) ter discussie gesteld. D66 stelde daar af en toe een eurofiel geluid tegenover.

Openlijke stellingname over Europa

Het is nu voor het eerst dat twee prominente publieke figuren zó duidelijk de EU (en in het geval van Klaas Knot, de president van DNB, ook de euro) publiekelijk verdedigen. Daarbij stellen beide dat er maar één marsroute is: meer integratie. Kaag sprak van ‘soevereiniteitoverdracht’, Knot van ‘inleveren van nationale bewegingsvrijheid.’

We kunnen van deze stellingnames vinden wat we vinden, maar het is in ieder geval duidelijk. En dat is nodig, want Europa is van groot belang voor onze toekomst. Het is goed daarover een oordeel te kunnen vormen. Duidelijk stellingnames helpen daarbij. Het is van groot belang dat mensen zelf goed hun afwegingen kunnen maken.

Voor- en nadelen EU

De voor- en nadelen van de EU op een rijtje zetten, is niet gemakkelijk. In een column kan slechts de gedachtenvorming worden geprikkeld. Wat kan helpen, is een balans maken van voor- en nadelen en daaraan (persoonlijke) gewichten toekennen (bijvoorbeeld middels maximaal drie minnen of plussen). Hieronder een welgemeende poging voor de EU. 

Sommige mensen beweren dat de EU belangrijk is voor de vrede. Sterker nog, de vrede wordt vaak demagogisch ingezet. Het vredesargument is echter lastig, zo niet onmogelijk hard te maken. Nauwe economische samenwerking kan al voldoende vredebevorderend werken. Daar is op zich geen politieke unie (of EU) voor nodig. Het vredesargument ontbreekt dus in bovenstaande tabel.

Voor- en nadelen euro

Daar waar (voor mij) de potentiële voordelen van de EU vooralsnog opwegen tegen de nadelen, slaat de balans wat betreft de euro om in het negatieve. Ik geloof oprecht dat de euro in haar huidige vorm niet houdbaar is. En dat er betere oplossingen zijn, zoals ook eerder betoogd.

Saillante uitspraken van Knot

Knot doet in zijn H.J. Schoo-lezing nog een aantal saillante uitspraken. Ten eerste merkt hij op dat de euro een politiek project is, en dus dat de gemeenschappelijke munt niet per sé met bovenstaande voordelen werd gelanceerd. Zoals ook eerder door mij betoogd, maar nu ook openlijk onderschreven door Knot, is de euro een deal geweest tussen François Mitterrand en Helmut Kohl. ‘Duitsland de hereniging, Frankrijk de euro’.

Laten we er geen doekjes om winden: Europa wordt op de Franse leest geschoeid. Dit betekent dus dat de Franse (centralistische) politieke mores en het Franse monetaire beleid langzaam gemeengoed worden in de EU. Politiek is een compromis en het Europese compromis heet Frans. Voor sommige mensen kan dit de EU-balans naar het negatieve doen doorschieten.

Een tweede opvallende uitspraak is dat de voordelen van de EU en euro vooral bij het bedrijfsleven terecht zijn gekomen, en dus veel minder bij de ‘gewone mensen’ en dat dit het draagvlak voor de EU (en de euro) aantast. Eerlijker delen is de boodschap. Ook dit is niet nieuw, maar wel goed om nog even te memoreren. Maar de aller belangrijkste opmerking is wel dat volgens Knot verdere integratie nodig is.

Tot dusverre was het mantra van de centrale banken altijd dat er nooit getwijfeld mocht worden aan de euro. De ‘bazen’ van Knot hebben een ‘whatever it takes to preserve the euro’-mentaliteit ten toon gespreid. De financiële markten mochten nooit en te nimmer angst over het voortbestaan van de euro ruiken. Knot schetst een potentieel negatief scenario (bij gebrek aan integratie). Volgens Martin Visser van De Telegraaf heeft hij daarmee zelfs ‘de euro dood verklaard’.

Nu is het woord aan de andere coalitiepartijen

Nu D66 duidelijk is over Europa (voor zover we dat nog niet wisten) en de PVV en FvD dat al waren, is het woord aan de coalitiepartijen. Het CDA en de VVD houden zich echter helaas altijd stil over hoe zij over de EU en de euro denken (maar eigenlijk weten we al tientallen jaren dat zij alleen maar aan soevereiniteitsoverdacht hebben gedaan).

Rutte heeft zelfs tijdens de recente onderhandelingen over het herstelfonds tegen de coronacrisis zijn kiezers bedrogen en het regeerakkoord geschonden. CDA en VVD lijken dus, als het erop aankomt, eurofiele partijen. Het is de taak van de media dit tijdens de komende politieke debatten nog eens goed te ontmaskeren, opdat de kiezer straks een afgewogen Europakeuze kan maken.

Kaag en Knot hebben een unieke voorzet tot het politieke debat gegeven, het is nu aan de media hier een goed vervolg aan te geven.

Dit artikel bevat een persoonlijke opinie van Harry Geels.