Han Dieperink: Stijgende rente krijgt vat op economie

25 juli 2023

Door Han Dieperink, geschreven op persoonlijke titel

De Amerikaanse beleidsrente is in korte tijd snel gestegen, maar het wachten is nog altijd op het volledige effect daarvan op de economie.

Dat het effect van de snel gestegen beleidsrente op de economie nog altijd op zich laat wachten, heeft verschillende oorzaken. Zo duurt het gemiddeld 12 tot 18 maanden voordat renteverhogingen volledig worden gevoeld. Het gaat bovendien niet alleen om het tempo van renteverhogingen, maar ook om de absolute hoogte van de rente.

Zo lang de rente beneden het inflatieniveau ligt, is er feitelijk nog sprake van een stimulerend monetair beleid. Dankzij de daling van de inflatie en de verdere verhoging van de rente wordt het beleid nu echter in hoog tempo restrictiever.

De averechtse gevolgen van het lagerentebeleid

De lange periode van extreem lage rentes heeft ervoor gezorgd dat veel partijen met schulden deze relatief lang hebben kunnen financieren tegen gunstige voorwaarden. Daardoor hebben renteverhogingen veel minder effect op de economie dan voorheen.

Daarnaast zorgden de vele renteverlagingen niet voor meer consumptie en meer investeringen. Spaarders gingen juist meer sparen om hun doel te bereiken en ondernemers stopten vanwege het nieuwe normaal, waar de lage rente een onderdeel van was, maar even met investeren.

Nu de rente normaliseert, hoeven spaarders minder te sparen en durven ondernemers weer te investeren. Ook hier hebben de renteverhogingen vooralsnog het tegenovergestelde effect.

Gevolgen voor de Amerikaanse huizenmarkt

Vooral in de Amerikaanse huizenmarkt is dit keer sprake van extreme ontwikkeling. Grote delen van deze markt zitten door de snelle rentestijging op slot. Mensen hebben hun hypotheek voor 30 jaar gefinancierd tegen 3% of minder en verliezen deze voorwaarden als ze verhuizen, aangezien de huidige hypotheekrente voor 30 jaar op ongeveer 7% staat. Die 7% is ook nog eens hoger dan het huurrendement van dezelfde woning.

Wat dat betreft staat de wereld vandaag de dag wel vaker op de kop. Hoe hoger in de kapitaalstructuur, des te hoger de vergoeding. Zo ligt het winstrendement op aandelen in de VS beneden de 5%, maar de rente op bedrijfsobligaties boven de 5%. Voor wat betreft de huizenmarkt (66% van de Amerikanen heeft een eigen huis) zien Amerikaanse huiseigenaren vaak de rentelasten (op hun hypotheek) niet stijgen, maar de renteopbrengsten op hun besparingen juist wel.

Ook hier is dus per saldo sprake van een stimulerend beleid, al kan de consument geen kant op vanwege de lage rente die gekoppeld is aan het huis. Dat betekent dus ook dat als de Fed de economie straks weer wil aanjagen door de rente te verlagen, ze voorlopig niet hoeven te rekenen op de huizenmarkt.

Bedenk verder dat 38% van de Amerikanen wel een huis bezit, maar geen hypotheek. Voeg daar het herstel op de aandelenmarkt aan toe en de verhoging van de rente wordt door grote delen van de (Amerikaanse) economie niet gevoeld of heeft zelfs positieve effecten.

Zal het beleid van de Fed een recessie veroorzaken?

De Federal Funds rate zal deze week waarschijnlijk met een kwartje worden verhoogd naar 5,25-5,50%. Pas de laatste maanden ligt de beleidsrente boven de inflatie, mede dankzij de scherpe daling van de inflatie. Daarmee komt nog een positief effect voor de economie in beeld. De rente wordt verhoogd vanwege de inflatie. En vanwege de inflatie, geholpen door een krappe arbeidsmarkt, stegen ook de lonen. Geruime tijd bleef die loonstijging achter bij de inflatie, maar inmiddels is ook de gemiddelde loonstijging hoger dan de inflatie.

Voor centrale banken is dat een extra argument om voorlopig de rente niet te verlagen. Als wordt gekeken naar de gemiddelde beleidsrente over de afgelopen 18 maanden (2,86%), dan ligt die nog onder het huidige inflatieniveau. Maar als we zes maanden vooruit kijken, dan is dan de gemiddelde rente over de dan afgelopen 18 maanden 4,5% en dat is hoger dan het inflatieniveau dat over zes maanden waarschijnlijk verder is gedaald.

De rente ligt nu ook duidelijk hoger dan de natuurlijke rente of evenwichtsrente (R*) met als gevolg dat het de economie remt en er een scenario in beeld komt waarin de Fed een recessie veroorzaakt met nog veel lagere inflatie of zelfs deflatie tot gevolg. Het kan verkeren.

Meer columns van Han Dieperink