Carmignac: Risicoanalyse i.v.m. wereldwijze gezondheidscrisis
Carmignac: Risicoanalyse i.v.m. wereldwijze gezondheidscrisis
Door Didier Saint-Georges, lid van het Strategic Investment Committee bij Carmignac
Elf jaar na de kredietcrisis van 2008 is er een nieuwe Zwarte Zwaan opgedoken in de vorm van een zeer zeldzame en onvoorspelbare schok, die extreme gevolgen zou kunnen hebben.
Het Covid-19-virus is eerder een enorme schok voor de volksgezondheid dan een medische schok, in die zin dat het geen ziekte is met een zeer hoog sterftecijfer, maar zelfs een relatief laag sterftecijfer zou gigantische gevolgen hebben voor de mensheid als in veel landen een groot gedeelte van de bevolking besmet raakt. Nu gebleken is dat de quarantainemaatregelen in China, die aanvankelijk als te radicaal werden bestempeld, resultaat opleveren, hangen dergelijke maatregelen in steeds meer landen in de lucht. Regeringen zullen geen andere politieke keuze hebben, in de nobele zin van het woord, dan hun economische bedrijvigheid een zware klap toe te dienen in een poging de risico's voor de volksgezondheid binnen de perken te houden. Bovendien is de uitdaging die ons te wachten staat des te groter omdat de situatie wordt verergerd door de volgende drie factoren:
- In een aantal landen heeft de regering de ernst van de situatie lange tijd niet willen erkennen, en in sommige landen is dat nog steeds het geval, zoals de Verenigde Staten en Brazilië. Door de opmars van de epidemie in die landen wordt het, vergeleken met China, waar er slechts één besmettingshaard was, nog moeilijker om een verdere verspreiding van het virus te voorkomen.
- In landen waar een cultuur van individuele vrijheid heerst of de overheid zelfs voortdurend verdacht wordt van ondemocratisch handelen, is het voor de regering lastig om dwangmaatregelen af te kondigen.
- De mensheid heeft altijd de neiging gehad om de realiteit niet onder ogen te willen zien. De wens – en niet de vrees – is de vader van de gedachte. Daardoor is er bij het toepassen van elementaire voorzorgsmaatregelen bij te veel mensen een enorm gebrek aan discipline.
De ernst van dit soort 'Zwarte Zwanen', of het nu gaat om endogene schokken zoals in 2008 of exogene schokken zoals de aanslagen op het World Trade Center in 2001, hangt af van de schokgolf die ze teweegbrengen. Die golf verspreidt zich niet volgens een lineair, maar een exponentieel patroon. Door de enorme verstrengeling van onze samenleving, of het nu gaat om de intercorrelatie tussen de balansen van banken of de hechte sociale relaties tussen mensen, vertoont de ontwikkeling van iedere vorm van besmetting in eerste instantie een exponentiele stijging. Die zogenaamde geometrische opmars is kenmerkend voor iedere virusuitbraak, zowel in materiële als overdrachtelijke zin. Hierdoor worden niet alleen het potentieel en de snelheid van de ontwikkeling onderschat, maar wordt het bovendien steeds moeilijker om het verschijnsel in toom te houden als dat niet in het beginstadium is gedaan. Dat is wat er op dit moment in Italië aan de hand is. Steeds meer landen vrezen dat ook hun ziekenhuizen met een dergelijke situatie zullen worden geconfronteerd en om die reden worden er – terecht – radicale quarantainemaatregelen genomen.
Ook dat risico weegt op de financiële markten.
Een vrijwel volledige stopzetting van de economische bedrijvigheid is een unicum voor de grote ontwikkelde landen. Alleen kleine obscure landjes, min of meer afgezonderd van de wereld, hadden tot nu iets dergelijks meegemaakt. Niemand weet wat voor kettingreactie er zou kunnen ontstaan wanneer kleine bedrijven in liquiditeitsnood raken of zelfs failliet gaan, wat ook het faillissement van hun kredietverleners zou kunnen veroorzaken. Een dergelijke ontwikkeling zou de hele financiële sector kunnen aantasten, zowel in China als de Verenigde Staten en Europa. In 2008 hebben we gezien hoe snel een dergelijke ontwikkeling zich kan verspreiden. Om dit risico uit te sluiten, moet worden voorkomen dat de liquiditeitsnood van bedrijven omslaat in een solvabiliteitscrisis. De financialisering van de economie is op dit moment immers minstens even sterk als in 2008 en er is dan ook sprake van een wisselwerking tussen de reële economie en de financiële markten. Een ontwrichting van die markten zou dan ook bijzonder nadelige gevolgen hebben voor landen en bedrijven die er voor hun financiering van afhankelijk zijn, en voor spaarders waarvan de financiële toekomst voor een deel bepaald wordt door het functioneren van de markten. Om die reden zullen beleidsmakers ongetwijfeld met ondersteunende maatregelen komen voor de financiële sector in de brede zin van het woord. De Fed heeft reeds zeer radicaal actie ondernomen. De ECB zal echter nog meer moeten doen, net zoals het begrotingsbeleid ook zal moeten ingrijpen om liquiditeitscrises in de niet-financiële wereld te voorkomen. Laten we hopen dat die steun toereikend zal zijn. Het is waar dat de banken dankzij de veel strengere regelgeving veel minder kwetsbaar zijn geworden dan twaalf jaar geleden. Maar de markten zijn juist kwetsbaarder geworden omdat ze minder steun van de banken zullen krijgen en omdat ze nu al jaren worden ondersteund door een buitengewoon gunstig monetair beleid.
Hoewel we te maken hebben met een ernstige gezondheidscrisis, zal deze van tijdelijke aard zijn. Een van de offers die we daarvoor moeten brengen, is een heftige economische schok, die in geval van een financiële crisis nog heviger zou zijn. Het is dus absoluut noodzakelijk dat beleidsmakers opnieuw ingrijpen en voldoende maatregelen nemen om een ontwrichting van de financiële markten koste wat kost te vermijden.