Amba Zeggen: Voorspellen is een serieuze zaak

Amba Zeggen: Voorspellen is een serieuze zaak

Amba Zeggen (foto archief Probability)

Door Amba Zeggen, Lead Risk Culture and Behavior bij Probability & Partners

Scenarioanalyse is nog altijd een ondergeschoven kindje binnen risk management. Wellicht denk je op basis van deze uitspraak dat ik de afgelopen jaren geen risk management-rapportages van een gemiddelde verzekeraar, bank of pensioenfonds heb gelezen. Zelfs als je als financiële instelling niet aan scenarioanalyse zou willen doen, helpt de regelgeving je wel de goede kant op. Maar toch is er een probleem.

We schieten vooral tekort in hoe we een scenarioanalyse aanpakken. Uiteraard starten we op de hei. En dan gaan we kritisch kijken naar de eigen portefeuille en nadenken over macro-economische en natuurlijk ook sociaal-maatschappelijke en geopolitieke ontwikkelingen. En vast nog veel meer ontwikkelingen vanuit een bepaalde hoek. Maar de vraag hoe we tot deze scenario’s komen, krijgt nauwelijks aandacht. We stellen geen randvoorwaarden aan de aannames die we doen.

Een stappenplan voor supervoorspellers

Het bedenken van scenario’s, of beter gezegd het voorspellen van de toekomst, vereist specifieke competenties. Ik bedoel daar niet mee hoe goed je je glazenbol kunt oppoetsen of dat je een of ander medium moet zijn. Het gaat om het volgen van een stappenplan waarvan empirisch is aangetoond dat het de voorspellingsnauwkeurigheid verbetert.

Dat verzin ik niet, maar is uitvoerig beschreven in het boek Supervoorspellers van Philip Tetlock en Dan Gardner. Volgens deze twee heren kun je net zo goed een stel chimpansees laten gokken over de vraag wat er in de toekomst gaat gebeuren als je geen specifieke eisen stelt. Aan de hand van verschillende voorbeelden van goede en slechte voorspellers destilleren deze twee heren de eisen waar een goede voorspelling aan moet voldoen: de tien geboden voor supervoorspellers.

De kracht van tegenargumenten

Een van deze eisen wil ik er nu uit lichten. Deze voorwaarde onderschrijft het belang van diversiteit in denken aan de tafel, namelijk: zoek bij elk probleem naar de met elkaar strijdige causale krachten. Of vrij vertaald: vind voor elke positieve onderbouwing van een bepaalde denkrichting een tegenargument. 

Je moet jezelf dwingen na te denken waarom een bepaald scenario of een bepaalde denkrichting totaal niet klopt. Welke ander tegengestelde gedachten kun je bedenken? Achteraf kunnen we het nut van deze dwangmatige countervailing op het eigen denken eenvoudig aantonen. Voor de kredietcrisis werd het scenario van 30% daling van de huizenprijzen bijvoorbeeld onmogelijk geacht. Inmiddels weten we wel beter. Zodra stellige gedachtes opdoemen, moet je dus gaan tegenhangen en nadenken over een situatie waarin het totaal anders is.

De kunst van synthese

Het is overigens niet alleen de bedoeling dat je op zoek gaat naar tegenovergestelde ideeën. Je moet uiteindelijk met een voorspelling komen die beide (of meerdere) tegenstrijdige opties in zich herbergt. Of zoals in het boek mooi is beschreven: ‘Synthese is een kunst die van je vraagt dat je een geheel smeedt uit onherleidbaar subjectieve oordelen.’ Door verschillende denkkrachten aan tafel te organiseren, bereik je deze synthese. Je moet aan elkaar de tegenstrijdige opties objectiveren. Je moet de ander overtuigen van de plausibiliteit en bereid te zijn na te denken over hoe de verschillende perspectieven te verenigen. Dit is dus hoe je tot een scenario komt.

En zo zijn er nog negen andere criteria waarmee je voorspellingen kan verbeteren. Supervoorspellers is een ‘must read’ voordat je je waagt aan scenarioanalyse. Vanaf nu mag geen enkel scenario de ALM-tool in als die niet voldoet aan de tien geboden van Phil en Dan. Anders kun je net zo goed je scenarioanalyse uitbesteden aan de chimpansees.

Probability & Partners is een Risk Advisory Firm die geïntegreerde risicomanagement en kwantitatieve modelleringsoplossingen biedt aan de financiële sector en aan data-gedreven ondernemingen.