Han Dieperink: Beleggen op de blauwe planeet
Han Dieperink: Beleggen op de blauwe planeet
Door Han Dieperink, geschreven op persoonlijke titel
Dagelijks lost iedereen tal van problemen zonder enige moeite op. Er zijn echter grotere en complexere problemen waarbij ons dat niet direct lukt. De uitdaging is dan om de vaardigheid onder de knie te krijgen met deze complexe problemen om te gaan.
Dit wordt echter bemoeilijk door het feit dat we het liever niet over problemen hebben. We denken liever in oplossingen. Dat lijkt een positieve instelling, maar deze ontwijkende houding maakt het probleem alleen maar groter en complexer.
De klimaatcrisis en de energietransitie zijn voorbeelden van dit soort grote en complexe problemen. Oplossingsgericht als we zijn, gaan we allemaal elektrisch rijden en mogen we in 2050 geen CO2 meer uitstoten, alsof het probleem daarmee zou zijn opgelost. CO2 is weliswaar een broeikasgas, maar niet het belangrijkste broeikasgas. Dat is namelijk waterdamp. We kunnen de menselijke uitstoot van CO2 wel terugdringen, maar op de hoeveelheid waterdamp denken we weinig invloed te kunnen uitoefenen.
Er is echter onderzoek gedaan naar de positieve effecten van herbebossing op de hoeveelheid waterdamp in de atmosfeer. Wie dat leest, denkt al snel dat we ons op het verkeerde broeikasgas richten. Verder zijn er nog altijd duizenden kolencentrales in de wereld. Die leveren de marginale capaciteit om elektrische auto’s te laten rijden. Zonder elektrische auto’s zouden er al behoorlijk wat kolencentrales kunnen sluiten. Typisch een oplossing waar de staart zwaait met de hond.
Het belangrijkste ecosysteem op deze planeet
Een groot deel van het probleem is op te lossen met behulp van het belangrijkste ecosysteem op aarde. Dit is een groot complex systeem, maar ook één die niet goed zichtbaar is: onze oceanen. Dit ecosysteem is verstoord door wat economen de ‘tragedy of the commons’ noemen. Eigenlijk is dit in essentie waar het duurzaamheidsvraagstuk om draait: om het internaliseren van externe effecten in de prijs van een goed.
In Nederland kenden we vroeger de meent, een gemeenschappelijk stuk weidegrond waarop koeien grazen die toebehoren aan verschillende boeren. Elke boer wil zoveel mogelijk verdienen. Als zo’n boer een koe toevoegt, is er per koe minder gras beschikbaar. Minder gras betekent voor elke koe minder melk, maar dit nadeel wordt gedeeld door alle boeren. Het streven naar maximale opbrengst zorgt hier niet voor collectieve welvaart. Eigenbelang gaat voor het negatieve effect op het algemeen belang.
Oceanen zijn in feite één grote meent. Ze zijn essentieel om de planeet leefbaar te houden. We noemen onze planeet ‘aarde’, maar wellicht was ‘oceaan’ een betere naam geweest. Laten we dan maar vasthouden aan ‘de blauwe planeet’, want er zijn voldoende andere planeten, maar er is geen blauwe planeet B in de buurt. Terwijl de oceanen van vitaal belang zijn voor onze planeet, zorgen opwarming, verzuring, overbevissing, plastic en watervervuiling ervoor dat dit ecosysteem snel dreigt te verdwijnen. In dit tempo zou eind deze eeuw de helft van al het leven uit de oceaan zijn verdwenen.
Bluebonds met een positieve impact
Dat we dit complexe ecosysteem moeilijk duurzaam kunnen ontwikkelen, blijkt wel uit het wereldwijde visserijbeleid. Regionale belangengroepen bepalen hier het uiteindelijke beleid. De consument kiest steeds vaker voor duurzaam, maar krijgt dat niet. Buiten de 12-mijls- en de 200-mijlszones is de zee van iedereen. Een onuitputtelijke hulpbron, zo lijkt het.
Maar overbevissing gaat onder andere ten koste van de walvissen. Het IMF berekende in 2019 dat een walvis gemiddeld 17 ton CO2 opneemt, evenveel als 3.000 bomen. Nu zijn er nog enkele honderdduizenden potvissen wereldwijd, maar voor de walvisvaart waren er dat er meer dan 1 miljoen. Verder heeft het transport over zee een absurd grote carbon footprint, veel groter dan het zo vaak verguisde vliegverkeer.
Het inzicht begint te komen dat hier wat aan moet worden gedaan. In plaats van greenbonds zijn er daarom nu ook bluebonds: obligaties die bijdragen aan de watergerelateerde verantwoorde ontwikkelingsdoelen. Want van de 17 verantwoorde ontwikkelingsdoelen gaat er relatief weinig naar doelen 6 en 14: schoon water en leven in het water. Op dit moment wordt de jaarlijkse economische waarde van alle oceanen becijferd op 3 biljoen dollar, waarmee de oceanen de vijfde economie ter wereld zouden zijn.
Als we echt alle positief externe effecten zouden internaliseren, zou het met gemak de grootste economie ter wereld zijn. Nu heeft Nederland een bijzondere en historische band met het water. Inmiddels staat er meer dan 1 biljoen aan greenbonds uit, maar bijna niets aan bluebonds. In combinatie met de juiste wet- en regelgeving kan hiermee echter een gezond financieel rendement worden behaald.