Het vertrek van het Verenigd Koninkrijk uit de EU houdt de gemoederen al een aantal jaren bezig. Officieel verlieten de Britten begin dit jaar al de EU, maar in de overgangsperiode, die tot eind dit jaar duurt, is alles vooralsnog hetzelfde gebleven.

   

Een No-Deal Brexit is nog altijd onwaarschijnlijk, maar niet uitgesloten. Dat heeft ook te maken met de incompetente Britse regering, die veel blunderde met onder andere de coronabestrijding. Verder is de dossierkennis van premier Johnson zeer matig en verkiest hij loyaliteit boven competentie. Het ambtenarenapparaat wantrouwt de regering, aangezien de belangrijkste adviseur van Johnson een oorlog tegen de bureaucratie is begonnen. Bovendien jaagt Johnson steeds meer parlementariërs van zijn eigen partij tegen zich in het harnas met zijn gebrekkige grip op de materie, de grote rol voor zijn adviseurs en de bijkans autoritaire stijl van zijn regeringsploeg. Aanmerkelijk meer kiezers vinden Labour-leider Keir Starmer nu een betere kandidaat voor het premierschap dan Boris Johnson.

   

Een premier die zodanig verzwakt is – een Toryparlementslid noemde hem een ‘rebel without a cause’ – kan nog weleens een misstap zetten en zo, wellicht onbedoeld, het VK in een No-Deal Brexit storten. Brussel zal namelijk zeker niet ten koste van alles op een deal aansturen. Aan de andere kant van het Kanaal is steeds meer irritatie over het Britse optreden. Al diverse malen is aangegeven dat de Britten maar in hun eigen sop moeten gaarkoken als het VK het echt zo hard wil spelen.

   

Het waarschijnlijkste scenario blijft vooralsnog een harde Brexit. Een deal zonder volledig uitonderhandeld akkoord, maar met in elk geval overeenstemming over belangrijke dossiers en uitstel voor een aantal andere onderwerpen.

   

Het blijft opmerkelijk dat Britse Brexit-voorstanders blijven volhouden dat het VK grootser kan zijn buiten dan binnen de EU. Dit druist volledig in tegen het historische bewijs van de afgelopen eeuwen, dat duidelijk maakt dat de Britten altijd innig verstrengeld zijn met het continent, dat ze niet zonder hulp van Europese landen kunnen om hun grootste uitdagingen te overwinnen en dat ze altijd proberen te voorkomen dat een Europese dominante macht of een tegen de Britten gekant blok zou opstaan.

   

Britse topambtenaren waarschuwden in 1960 in een speciaal rapport al dat de Britse invloed in Europa sterk zou afnemen als het VK afzijdig zou blijven van het Europese integratieproject. Historicus David Reynolds schrijft hierover: ’Even in the heyday of the British Empire, its leaders dared not take Europe for granted. Brexit runs against the historic pattern by trying to do the global without the European.’

   

Derhalve behaalt het VK weinig winst, hoe Brexit ook verloopt. Zo is sinds het Brexit-referendum de kennissamenwerking van Britten binnen de EU onder het Horizon 2020 researchprogramma sterk afgenomen. In 2016 hadden 16.000 Britse bedrijven researchpartners in Europa, drie jaar later waren dit er 9.000. Duitse, Franse en Italiaanse samenwerkingsverbanden over diezelfde periode stegen met een kwart tot een derde.

   

Britten zullen straks regelmatig weemoedig terugdenken aan hun woelige EU-tijden. Het land heeft het sowieso al zwaar. Het kampt met een lage productiviteit, een harder dan op veel andere plekken toegeslagen coronacrisis en een van de grootste door corona ingegeven recessies in Europa. En Brexit maakt het niet makkelijker om alle uitdagingen het hoofd te bieden.