Dick Kamp: Een nieuw risico-adviesmodel voor de pensioensector is geen luxe maar noodzaak
Dick Kamp: Een nieuw risico-adviesmodel voor de pensioensector is geen luxe maar noodzaak
Door Dick Kamp, Director Pension, Investment and Risk, Milliman Pensioenen
De pensioensector bevindt zich op een kritiek kruispunt. Demografische verschuivingen, klimaatverandering, technologische revoluties en veranderende deelnemersverwachtingen creëren een perfect storm die de traditionele adviesmodellen onder druk zet. De huidige gefragmenteerde benadering van risicomanagement is niet langer toereikend voor de complexe uitdagingen van morgen. Pensioenfondsen die vasthouden aan verouderde adviesstructuren riskeren achterop te raken in een snel veranderende wereld, terwijl voorlopers die nu investeren in integrale expertise een significante voorsprong kunnen opbouwen.
De transformatie naar een nieuw adviesmodel is geen luxe maar een noodzaak - niet alleen voor het voortbestaan van de pensioensector, maar vooral voor het waarborgen van financiële zekerheid voor miljoenen deelnemers in een onzekere toekomst. Deze column schetst hoe het pensioenecosysteem en de rol van adviseurs zich richting 2040 zullen ontwikkelen, en welke stappen bestuurders en adviseurs nu moeten zetten om deze transitie succesvol te navigeren.
Van specialist naar integrale risico-adviseur
Momenteel werken adviseurs veelal binnen afgebakende expertisegebieden: demografische risico's, beleggingsrisico's, administratieve organisatie, communicatie en IT. Samenwerking tussen deze disciplines is beperkt, terwijl de uitdagingen van morgen juist om een geïntegreerde aanpak vragen.
Dergelijke verschuivingen zien we ook al in andere sectoren, zoals bij multidisciplinaire teams in de zorg[1], fintech in de financiële sector[2] en bouwteams in de bouw[3]. De adviseur groeit richting een T-shaped professional[4] en samenwerking verloopt steeds vaker volgens het hub-and-spoke model[5].
De toekomstige risico-adviseur overstijgt deze grenzen. Als T-shaped professional beschikt deze over diepgaande expertise in één discipline én gedegen basiskennis van aangrenzende vakgebieden. Hierdoor kan de adviseur complexe vraagstukken vanuit meerdere perspectieven benaderen en effectief samenwerken in multidisciplinaire teams.
Nieuwe waardeproposities pensioenfondsen door technologie
De waardepropositie van de pensioensector zal zich verder ontwikkelen, voortbouwend op de basis die met de Wet toekomst pensioenen is gelegd. Maatschappelijke wensen rond de integratie van wonen, zorg, inkomens- en vermogensplanning zullen vertaald worden naar nieuwe producten en diensten, ook van pensioenfondsen.
Technologische ontwikkelingen, met name AI, maken deze transformatie mogelijk. Ze bieden kansen voor:
- Gepersonaliseerde dienstverlening: het combineren van collectiviteit met individuele oplossingen op maat;
- Proactieve besturing: van reactieve naar vooruitziende risicobeheersing;
- Integrale risicobenadering: financiële, klimaat- en gedragsrisico’s komen samen in één model.
Versterking van governance
De technologische ontwikkelingen versterken ook de governance van pensioenfondsen. Waar bestuurders nu vaak reactief sturen op basis van rapportages over het verleden, kunnen (moeten) ze richting 2040 continu en proactief in control zijn.
Geavanceerde IT-toepassingen en stochastische scenariomodellen stellen bestuurders in staat om:
- Risico's continu te monitoren;
- De impact van beslissingen direct te analyseren;
- Vroegtijdig bij te sturen bij afwijkingen;
- Geïnformeerde beslissingen te nemen op basis van voorspellende analyses.
Nieuwe samenwerkingsvormen
Om deze ontwikkelingen te realiseren, ontstaan nieuwe samenwerkingsvormen tussen adviseurs onderling en met pensioenfondsen:
- Hub-and-spoke netwerken: Strategische adviseurs als centrale regisseurs die gespecialiseerde partners coördineren;
- Dynamische consortia: Tijdelijke samenwerkingsverbanden rond specifieke innovaties;
- Platformecosystemen: Digitale marktplaatsen voor modulaire adviesdiensten;
- Kenniscommunities: Open netwerken gericht op gezamenlijke innovatie.
Deze samenwerkingsvormen doorbreken traditionele organisatiegrenzen en maken flexibele inzet van expertise mogelijk.
Expertise-ontwikkeling als constante
De nieuwe waardeproposities en besturingssystemen vereisen expertise die nu nog beperkt aanwezig is. Denk aan:
- Toepassing van gedragswetenschappen en AI;
- Integratie van klimaat-, ESG- en andere financiële risico's;
- Ontwikkeling van geavanceerde scenariomodellen.
Deze expertise zal zich ontwikkelen tijdens het werken aan concrete vraagstukken. Doorlopende ontwikkeling wordt de norm, met blijvende rollen voor regisseurs, architecten, onderzoekers en uitvoerders.
Wat adviseurs moeten leren
De adviseur van 2040 heeft een breder palet aan vaardigheden nodig om effectief te kunnen functioneren:
- Begrip van data en AI: het vermogen om datagedreven inzichten te vertalen naar strategische adviezen;
- Systeemdenken: het doorgronden van complexe verbanden binnen het pensioenecosysteem;
- Scenarioplanning: het ontwikkelen van robuuste strategieën voor uiteenlopende toekomstscenario's;
- Gedragskennis: het integreren van inzichten over besluitvorming en deelnemersgedrag;
- Communicatie: het vertalen van complexe materie naar begrijpelijke handelingsperspectieven;
- Technologisch inzicht: het benutten van nieuwe technologieën voor innovatieve oplossingen;
- Samenwerken met andere beroepsgroepen: het effectief opereren in multidisciplinaire teams door T-shaped expertise te combineren met communicatie- en netwerkvaardigheden.
De kracht van toekomstige adviesteams ligt in complementariteit - het combineren van verschillende expertises in multidisciplinaire samenwerkingsverbanden.
Wat betekent dit voor actuarissen?
Voor actuarissen betekent deze ontwikkeling een fundamentele rolverandering. Ze evolueren van technische specialisten naar strategische risicoadviseurs die:
- Samenwerken in multidisciplinaire teams met data scientists, klimaatexperts en gedragseconomen;
- Complexe modeluitkomsten vertalen naar handelingsperspectieven voor bestuurders;
- Opkomende risico's zoals klimaatverandering en cyberdreigingen integreren in hun risicomodellen;
- Bijdragen aan het ontwerp van gepersonaliseerde pensioenoplossingen binnen collectieve kaders
- De integriteit en ethiek van AI-modellen bewaken.
Certificerende actuarissen verschuiven hun focus van het valideren van berekeningen naar onder andere het waarborgen van de integriteit en ethische toepassing van AI-modellen.
De weg vooruit
Deze ontwikkelingen bieden kansen om de pensioensector naar een hoger niveau te tillen:
- Deelnemers ervaren echte meerwaarde door diensten die aansluiten bij hun integrale behoeften;
- Pensioenfondsen krijgen betere instrumenten voor risicobeheersing;
- De sector als geheel versterkt zijn maatschappelijke bijdrage.
Voor risico-adviseurs betekent dit een herdefiniëring van hun rol. Ze worden strategische partners die niet alleen technische expertise leveren, maar ook helpen bij het navigeren door complexe veranderingen.
Voor pensioenfondsbestuurders ligt er de uitdaging om hun adviseurs anders in te zetten: niet als leveranciers van geïsoleerde adviezen, maar als (strategische) partners in een gezamenlijke ontdekkingsreis naar de toekomst.
De enige constante in dit proces is continue doorontwikkeling. Wie nu investeert in brede expertise, adviseurs met strategische inzichten en flexibele samenwerking, bouwt mee aan een toekomstbestendig pensioenecosysteem dat klaar is voor 2040.
Dit is een column in een serie over risicomanagement. De serie heeft tot doel de lezer te prikkelen om risicomanagement te beschouwen als een integraal onderdeel van het runnen van een pensioenfonds
[1] In de gezondheidszorg werken professionals zoals artsen, verpleegkundigen en therapeuten samen in multidisciplinaire teams rondom de patiënt. Dit zorgt voor een meer integrale en efficiënte benadering van zorgverlening.
[2] Fintech-bedrijven combineren technologie, data-analyse en klantgericht denken om nieuwe financiële diensten te ontwikkelen. Open banking stimuleert samenwerking tussen banken en externe partijen via gedeelde digitale infrastructuur.
[3] In de bouwsector worden bouwteams gevormd waarin aannemers, architecten en installateurs gezamenlijk verantwoordelijk zijn voor het ontwerp en de uitvoering van projecten. Dit bevordert samenwerking en innovatie.
[4] Een T-shaped professional is iemand met diepgaande kennis en ervaring op één vakgebied (de verticale balk van de 'T'), én met brede vaardigheden en kennis om samen te werken met specialisten uit andere vakgebieden (de horizontale balk van de 'T').
[5] Het hub-and-spoke model is een samenwerkingsvorm waarbij één centrale partij (‘hub’) fungeert als coördinatiepunt en verbinding legt met meerdere partijen (‘spokes’) die specifieke kennis of diensten leveren.