Dick Kamp: Strategisch risicomanagement voor pensioenfondsen in 2040
Door Dick Kamp, Director Pension, Investment & Risk bij Milliman Pensioen
Het ontwikkelen van een strategische visie voor 2040 is van cruciaal belang voor pensioenfondsen. Door nu al vooruit te denken, kunnen die zich voorbereiden op toekomstige uitdagingen en kansen. Dit stelt besturen in staat om proactief beleidsmaatregelen te implementeren die de doelen van 2040 ondersteunen. Dat jaar is immers dichterbij dan we misschien denken.
Hoewel niemand de toekomst precies kan voorspellen, is het schetsen van verschillende scenario's een effectieve manier om je als pensioenfonds voor te bereiden. Door actief te anticiperen op diverse mogelijke ontwikkelingen, vergroot je de kans op succes. Het is essentieel dat fondsen regelmatig hun strategie evalueren en aanpassen om optimaal te kunnen reageren op veranderende omstandigheden.
De huidige context
In 2025 beheren Nederlandse pensioenfondsen een indrukwekkend vermogen van ongeveer € 1.800 miljard, bijna twee keer het nationaal inkomen. Dit vermogen speelt een cruciale rol in de financiering van staatsleningen, bedrijfsinvesteringen en infrastructuurprojecten. Het garanderen van een goed pensioen is niet alleen belangrijk voor de financiële zekerheid van gepensioneerden, maar ook voor de economische stabiliteit van Nederland.
Geschiedenis en toekomstperspectief
Pensioenfondsen zijn nagenoeg allemaal opgericht in de 20e eeuw als sociale instellingen. Na de financiële crises eind 20e eeuw en begin 21e eeuw kwam de realisatie dat pensioenfondsen meer en meer zijn ontwikkeld tot financiële instellingen. Het toezicht, de inrichting en het beheer werden steeds meer daarop aangepast. Deze ‘governance’-druk is er mede de oorzaak van dat er steeds minder pensioenfondsen zijn. Aan het begin van de 21e eeuw waren er nog meer dan 1.000. Tegen 2024 is dit aantal gedaald tot ongeveer 140, en tegen 2040 zal dit verder zijn geconsolideerd.
In de toekomst zullen er waarschijnlijk enkele zeer grote pensioenfondsen zijn, die een diepgaande impact hebben op de economie en de samenleving.
Veranderend wereldbeeld
Nederland is doorlopend in onderhoud. Het feit dat we het anno 2025 goed doen op het gebied van inkomen, onderwijs, economie en gevoel van geluk is geen toeval. Doorlopend is geïnvesteerd in onderwijs, bedrijfsleven, gezondheids- en sociale voorzieningen.
Dit, tezamen met de geopolitieke verschuivingen en de opkomst van economieën zoals China, India en Afrika, vraagt om een strategische heroriëntatie ten aanzien van de rol van pensioenfondsen. Nederland moet zich blijven ontwikkelen om mee te gaan in de mondiale veranderingen. Pensioenfondsen kunnen een sleutelrol spelen in het vormgeven van een duurzame en welvarende toekomst voor Nederland.
De nieuwe rol van pensioenfondsen
Pensioenfondsen evolueren – zoals eerder gezegd – van puur sociale instellingen naar maatschappelijk-financiële instellingen. Terwijl de primaire doelstelling van pensioenuitkeringen blijft bestaan, moeten fondsen ook nadenken over hun rol in het ondersteunen van maatschappelijke veranderingen. Dit omvat het faciliteren van bijscholingsmogelijkheden en mogelijke time-outs voor deelnemers, in lijn met veranderende levensfasen.
Herdefiniëring van rendement
Het begrip rendement moet verder gaan dan alleen financieel gewin. Pensioenfondsen moeten ook investeren in projecten die bijdragen aan de toekomstige economische en maatschappelijke ontwikkeling van Nederland. Dit vereist niet alleen een heldere visie, maar ook een strategische benadering, waarbij het rendement mede wordt beoordeeld op basis van lange termijn maatschappelijke impact.
Strategische dialoog
Pensioenfondsen moeten actief gaan deelnemen aan de maatschappelijke en economische dialoog. Dit vraagt om visie, innovatie en het vermogen om complexe besluitvormingsprocessen te navigeren. De implicaties hiervan voor governance en beleggingsbeleid moeten grondig worden onderzocht.
Implicaties voor de sector tot 2040
Dit is voer voor een aantal vervolgartikelen. Puntsgewijs betekent dit voor het totale ecosysteem van de pensioensector:
- Een stevige voortzetting van de consolidatietrend.
- Het ontwikkelen van vaardigheden bij de blijvende pensioenfondsen om het maatschappelijk-economische debat aan te kunnen.
- Het ontwikkelen van vaardigheden om de consequenties van het debat uit te kunnen voeren.
- Het ontwikkelen van meer gericht pensioenproductontwikkelingsproces (meer deelnemer empowerment).
- Strategische keuzes voor pensioenadministrateurs om relevant te blijven voor pensioenfondsen en de ontwikkeling te kunnen ondersteunen.
- Strategische keuzes voor adviseurs bij de ontwikkeling van eigen competenties en vaardigheden om pensioenfondsen blijvend te kunnen ondersteunen.
Door deze stappen te zetten, kunnen pensioenfondsen niet alleen bijdragen aan een duurzame toekomst, maar ook hun eigen robuustheid en relevantie voor de komende decennia waarborgen.
Dit is de veertigste column in een serie over risicomanagement. De serie heeft tot doel de lezer te prikkelen om risicomanagement te beschouwen als een integraal onderdeel van het runnen van een pensioenfonds.