Han Dieperink: Inflatieschok in de eurozone

8 februari 2022

Door Han Dieperink, geschreven op persoonlijke titel

De inflatie in de eurozone steeg in januari onverwacht met 5,1 procent. Nog dezelfde week zag Lagarde opeens inflatierisico’s en kon ze niet uitsluiten dat de beleidsrente dit jaar zou worden verhoogd.

Een dergelijke renteverhoging betekent ook dat de ECB daaraan voorafgaand zal stoppen met het opkoopprogramma. In snel tempo laten we nu het tijdperk van negatieve rentes achter ons. De rente op tienjaarsleningen is al positief en vorige week werd ook de Duitse rente op vijf jaar positief. Door de situatie in de Oekraïne kan de inflatie nog wel even hoog blijven.

Een onverwachte stijging

De oplopende inflatie kwam onverwacht. De markt rekende er op dat december de piek zou zijn voor wat betreft de Europese inflatie. Januari zou de eerste maand zijn zonder de verstoringen van de Duitse btw-aanpassingen en ten opzichte van een jaar geleden zouden de energieprijzen minder sterk gestegen zijn dan in december. Toch stegen de energieprijzen met 28,6 procent in januari tegen 25,9 procent in december. Eurostat verhoogde ook nog eens het gewicht van energie in het mandje van 9,5 procent naar 10,9 procent.

De verrassing was het gevolg van de sterk gestegen energieprijzen in Italië. Daar stegen de energieprijzen met 38,6 procent tegen 29,1 procent in december. Dat kwam doordat energieprijzen in Italië deels gereguleerd zijn en nu werden herijkt op een hoger niveau. In Duitsland, Frankrijk en Spanje daalde de inflatie ten opzichte van december.

Daar waar de markt voor de eurozone als geheel rekende op 4,4 procent inflatie, kwam er nu dus 5,1 procent uit de bus. Dat was hoger dan de 5 procent in december en ook een nieuw record sinds het bestaan van de euro. De ECB draaide, waardoor de euro aan kracht kon winnen ten opzichte van de dollar.

Energieprijzen en de rol van Rusland

Energieprijzen hebben in de eurozone een groter effect op de inflatie dan in de Verenigde Staten. In tegenstelling tot vroeger heeft de Europese Unie dit keer zelf een grote invloed op de energieprijzen. In Europa zijn vooral de prijzen van aardgas sterk gestegen en dat heeft alles te maken met de opstelling van Rusland.

Poetin heeft wel eens slechtere periodes meegemaakt. De hoge energieprijzen doen de Russische economie goed. In de afgelopen maanden kreeg Moskou meer macht in Kazachstan en Wit-Rusland, wat precies past in Poetin’s ideaal van de oude tijden van de Sovjet-Unie. Rusland wil best meer aardgas leveren aan Europa, maar daarvoor moet Europa wel Nordstream 2 openstellen. In de tussentijd komt er weinig extra gas via de andere pijpleidingen uit Rusland.

Centraal staat het mogelijke conflict in Oekraïne. De Russen hebben een troepenmacht opgebouwd aan de grens, op basis waarvan de Amerikanen concludeerden dat er een invasie dreigde. Biden is oud genoeg om de koude oorlog te hebben meegemaakt en gedraagt zich daar ook naar.

Helaas voor de Verenigde Staten en Europa heeft Poetin de beste kaarten. Op het moment dat Poetin Oekraïne binnenvalt dreigt er immers een olieschok en ontspoort de inflatie in met name de eurozone. In het verleden zorgden olieschokken voor diepe recessies en het is maar de vraag of de euro en de Europese Unie zoiets zouden overleven.

De wankele positie van Joe Biden

Overigens staat Biden ook zwak in de peilingen. Hij is nu net zo onpopulair als Trump was na een jaar presidentschap en dat betekent dat de twee samen de minst populaire presidenten zijn die de Verenigde Staten sinds de Tweede Wereldoorlog heeft gekend.

Eind dit jaar zijn er mid-term verkiezingen in de Verenigde Staten en de Democraten hebben nu de krapst mogelijke meerderheid in de Senaat. Door de oplopende inflatie en het negatieve effect op het consumentenvertrouwen dreigen ze die kwijt te raken. Het moment is zelfs al gekomen om te speculeren op een tweede termijn voor Trump. Net als het uiteenvallen van de Europese Unie zou dat zorgen voor chaos in Verenigde Staten. Een tweede ambtstermijn van Trump zou de Verenigde Staten midscheeps raken.

Sancties vs. boycot

De sancties die Europa en de Verenigde Staten Rusland kunnen opleggen, verbleken bij een olie- en gasboycot van Rusland. Dat land is immers één van de grootste olieproducenten in de wereld, met een marktaandeel van circa 10 procent. Gelukkig ontaarden dergelijke geopolitieke spanningen zelden in een echte oorlog, zeker niet als uiteindelijk iedereen kan winnen bij een compromis.

Vreemd genoeg beslissen zelfs de meest waanzinnige dictatoren uiteindelijk rationeel. Op het moment dat Europa wil beloven dat Oekraïne geen onderdeel zal worden van de Europese Unie of de NAVO, zal Poetin militair en ook wat betreft zijn energiepolitiek inbinden. Bovendien kan Poetin wellicht uitonderhandelen dat de bestaande sancties grotendeels worden opgeheven.

Helaas is het zover nog lang niet. Als in de komende maanden de spanningen rondom Oekraïne verder oplopen zal zich dat vertalen in hogere olie- en gasprijzen en in hogere inflatie in de eurozone. Dat betekent dat de ECB woorden moet omzetten in daden. Maar dit keer is het niet de ECB, maar toch echt de Europese politiek die mag beslissen waar de Europese inflatie naar toe gaat.

Meer columns van Han Dieperink