Opinie Harry Geels: Noodpakketten zijn sigaren uit eigen doos

26 maart 2020

Door Harry Geels

Overheden en monetaire autoriteiten zijn met draconische ondersteuningspakketten gekomen. Dat is goed, maar we moeten ook beducht blijven op een aantal neveneffecten.

In het gevecht tegen de coronacrisis zijn van alle kanten noodmaatregelen gekomen. Zo wordt het toezicht op de banken versoepeld, zodat ze met  flexibelere leencondities consumenten en bedrijven kunnen helpen. Bedrijven kunnen ook rechtstreeks bij de overheid voor hulp terecht.

Ook de monetaire autoriteiten doen een flinke duit in het zakje. Zo kondigde de ECB op 18 maart het zogeheten Pandemic Emergency Purchase Programme (PEPP) aan, waarbij er €750 miljard ter beschikking komt om staats- en bedrijfsobligaties op te kopen. Dit plan komt bovenop de kapitaalinjectie voor de Europese economie van €120 miljard die de ECB in de week daarvoor al had aangekondigd.

In de VS had de Fed de rente al eerder met een vol procentpunt verlaagd. Eergisteren kondigde de Amerikaanse overheid een draconisch stimuleringspakket aan. Er wordt maar liefst $2 biljoen in de economie gepompt. Uit het pakket worden belastingverlichtingen, leningen en compensaties voor getroffen ondernemingen betaald. Ook wordt meer dan $100 miljard in de gezondheidszorg geïnvesteerd.

Natuurlijk moet er iets gebeuren. De economie is ziek en heeft een flinke cocktail aan medicijnen nodig. Het is echter opvallend dat er daarbij weinig kritische noten over de mogelijke bijwerkingen en neveneffecten geplaatst worden. En wie kritisch is, wordt snel weggezet als harteloos. Toch is het goed er een aantal te benoemen. Het is daarbij niet de bedoeling om de maatregelen van tafel te halen, maar meer om het bewustzijn van de bijeffecten te vergroten.

Sigaar uit eigen doos
Hoe we het ook wenden of keren, de noodmaatregelen kosten geld, veel geld. Overheden gaan extra lenen. Die leningen moeten ooit terugbetaald worden, in de vorm van hogere belastingen en/of hogere inflatie waardoor de schulden worden weggeïnflateerd. Kortom, we gaan met zijn allen de lasten dragen. Het gaat er straks om die lasten zo eerlijk mogelijk te verdelen. Draaien bijvoorbeeld straks de jongste of de oudste generaties voor de kosten op?

Oneigenlijk gebruik
De overheid waarschuwde al dat bedrijven en zzp’ers geen oneigenlijk gebruik moeten maken van de goedbedoelde regels. Dat zo’n waarschuwing nodig is, zegt genoeg. Maar er schuilt een veel groter, en niet voor iedereen goed zichtbaar gevaar. Zo wil de ECB meteen de regels op de schop gooien, zodat ze ook staatsobligaties uit bijvoorbeeld Griekenland en Italië kan opkopen. Een dergelijke oprekking van de regels zou uiteindelijk tot een nieuwe crisis over de euro kunnen leiden.

Misplaatst beroep op solidariteit
Er wordt in diverse media geschreven dat het nu niet te tijd is om kritisch te doen over bijvoorbeeld Europa of bepaalde regeringen of presidenten. Geef ook maar meteen die coronabonds uit, want anders kunnen we de meest getroffen landen niet helpen! Wie kritisch is op Europa of coronabonds wordt als niet solidair afgedaan. Er is een nieuw soort drogreden geboren, die van het misplaatst beroep op solidariteit.

Te snelle bewieroking van leiderschap
In tijden van crisis kijken we allemaal naar de staatshoofden. Ze worden al snel op een voetstuk gezet als ze een helpende hand toereiken (met sigaren uit eigen doos, maar dat terzijde) en compassie tonen. Maar laten we vooral ook kritisch blijven. Winston Churchill schreef ooit dat hij in de oorlog een aantal beslissingen moest nemen waarbij hij  ieder van de beslissingen 50% kans van slagen gaf. Vervolgens pakten er een aantal beslissingen niet en een aantal wél goed uit. Om zijn gelukkige keuzen kreeg Churchill, volgens eigen zeggen, zijn roem. ‘Your choices are half chance, so are everybody else’s.’

Disclaimer

Dit artikel bevat een persoonlijke opinie van Harry Geels.