Dick Kamp: Houston, we may have a problem
Dick Kamp: Houston, we may have a problem
Door Dick Kamp, Director Pension, Investment and Risk bij Milliman Pensioenen
'Houston, we may have a problem.' Dit zou zo maar kunnen. We leven immers in een VUCA wereld, volatiel, onzeker, complex en ambigue (meerduidig). Dekkingsgraden stijgen als gevolg van de stijgende rente, zakelijke waarden hebben verliezen laten zien maar lijken weer enigszins gestabiliseerd. Daarnaast wordt er weer geïndexeerd, wat zeker prettig is bij de huidige hoge inflatie en na al die jaren waarin niet is geïndexeerd. Waarom kunnen we dan een probleem hebben?
Geopolitiek is het alles behalve rustig. De gevolgen van de oorlog van Rusland met Oekraïne zijn onvoorspelbaar. De oorlog wordt op vele fronten gevoerd, niet alleen met militair materieel. De relatie tussen Rusland en het Westen is erg bekoeld. Economische embargo’s over en weer, waarbij olie en gastoevoer als economisch wapen wordt ingezet. Door de grote afhankelijkheid van olie en gas dreigt bij verdere beperking of zelfs afsluiting daarvan naar West Europa een beperking van de industriële activiteiten van West Europa. Lagere economische activiteit, verder stijgende rentes en kwetsbare Zuid Europese economieën (Italië) met hoge staatsschulden zijn een giftige cocktail. Zo maar een mogelijk scenario.
Oplopende spanning tussen China en het Westen, evenals de zich ontwikkelende voedselcrisis in Afrika en het Midden Oosten (gevolg van inzet van graan leveranties vanuit Oekraïne als wapen) maken het voorspellen van de toekomst nog moeilijker. DNB benoemt in haar nieuwsbericht van 21 juni jl.[1] ook de risico’s van financiële instabiliteit.
Wat kunnen pensioenfondsen doen? Goed de omgeving in de gaten houden. Risico’s identificeren, verschillende analyses via deterministische scenario’s doorrekeningen, beheersmaatregelen treffen waaronder het proberen zoveel mogelijk financiële buffers aan te houden en het financiële crisisplan ‘afstoffen’ en toetsen op actualiteit. Dit is risicomanagement in optima forma.
Het is vooral belangrijk dat het bestuur van het pensioenfonds bij het ‘afstoffen’ weer doorleeft wat het is om in een crisis te zitten. Wanneer er sprake is van een crisis: welke keuzes worden er dan gemaakt en wat zijn de gevolgen daarvan?
Het is van belang om vooraf over maatregelen na te denken en niet als de situatie zich daadwerkelijk voordoet. De doeltreffendheid en doelmatigheid van de maatregelen zijn dan immers al onderzocht en vastgesteld. Ook is vastgesteld dat de maatregelen evenwichtig zijn voor deelnemers(groepen) en werkgevers.
Dit brengt mij op het belang van communicatie met de deelnemer. Neem bij het herijken en doorleven van het financieel crisisplan ook de communicatie met de deelnemer mee. Hebben we na vele jaren dalende dekkingsgraden (door de dalende rente) net een situatie met stijgende dekkingsgraden en zelfs indexatie (door de stijgende rente) achter de rug, dan opeens hebben we een financiële crisis met ook weer herstelplannen. Terwijl tegelijkertijd er druk gewerkt wordt aan de overgang naar een nieuw pensioenstelsel dat robuuster zou moeten zijn in geval van financiële crises. Een mooi voorbeeld van reputatierisico.
Kortom, werk aan de winkel voor besturen ondersteund door de risicomanager.
Dit is de negende column in een serie over risicomanagement. De serie heeft tot doel de lezer te prikkelen en risicomanagement te beschouwen als een integraal onderdeel van het runnen van een pensioenfonds.