San Lie: Eerbetoon aan John Ruggie

28 september 2021

Door San Lie, Head of Portfolio Management bij ASN Impact Investors

Vorige week overleed Professor John Gerard Ruggie op 76-jarige leeftijd. Ruggie was de architect van de zogenaamde Ruggie-principes, officieel genaamd de ‘United Nations Guiding Principles on Business and Human Rights (UNGPs)’.

Deze principes – in juni 2011 aangenomen door de Mensenrechtenraad van de VN – beschrijven de plicht van overheden en de verantwoordelijkheid van bedrijven om mensenrechten te respecteren.

Alhoewel in de preambule van de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens (UVRM) staat dat ieder individu en orgaan (en daarmee ook elk bedrijf) moet bijdragen aan de bevordering van mensenrechten, waren bovengenoemde principes de eerste wereldwijde norm voor het voorkomen en aanpakken van het risico van nadelige gevolgen voor de mensenrechten in verband met bedrijfsactiviteiten.

Wat ze ook bijzonder en belangrijk maakt, is dat de verantwoordelijkheid gaat over de hele keten van het bedrijf en dus niet alleen betrekking heeft op het eigen handelen. Dit betekent dat ook de (risico’s op) misstanden in de verdere productieketen – denk bijvoorbeeld aan de omstandigheden bij toeleveranciers - dienen te worden aangepakt.

Lange aanloopweg

Het is interessant om te lezen hoe lang het heeft geduurd voor deze normen tot stand zijn gekomen. Sinds het begin van de jaren ’70 is de VN bezig geweest om iets dergelijks van de grond te krijgen, maar de diverse initiatieven strandden, mede als gevolg van grote animositeit tussen NGOs en het bedrijfsleven.

In 2005 werd Harvard-professor Ruggie gevraagd de verschillen te overbruggen en met voorstellen te komen. Op basis van het framework ‘Protect, Respect and Remedy’ reisde hij de hele wereld rond, sprak met vele partijen en bracht zo zijn guiding principles naar de Mensenrechtenraad, waar ze dus in juni 2011 unaniem werden aangenomen.

Verplichting landen, verantwoordelijkheid bedrijven

Volgens deze principes hebben landen de verplichting om mensenrechten te beschermen door onder meer passend beleid, effectieve regelgeving en toegang tot de rechtspraak. Bedrijven hebben de verantwoordelijkheid om mensenrechten te respecteren.

Ze moeten schending van mensenrechten voorkomen. En als ze een negatieve impact hebben op mensenrechten moeten ze die herstellen of compenseren. Daarnaast behandelen de beginselen de verantwoordelijkheid van landen en bedrijven voor genoegdoening: zemoeten ervoor zorgen dat slachtoffers van mensenrechtenschendingen hun recht kunnen halen.

Nog steeds actueel

Dat deze principes nog uiterst actueel zijn, behoeft denk ik geen betoog. Er gaat geen dag voorbij of we lezen of horen wel iets over mensenrechtenschendingen.

Veelal gaat het om overheden die de (mensen)rechten van hun eigen bevolking/inwoners steeds verder inperken en daarmee deels schenden. Afghanistan is hierin uiteraard super actueel, maar dichter bij huis is bijvoorbeeld de uitholling van de rechtstaat in Hongarije – een land dat nota bene lid is van de Europese Unie – uiterst zorgwekkend.

Ook bedrijven hebben de verantwoordelijkheid om mensenrechten te respecteren. Naast de UNGPs benadrukken de OESO-richtlijnen dat bedrijven de zorgplicht hebben om de belangrijkste mensenrechtenrisico’s (salient risks) te analyseren en te mitigeren. Het gaat dan onder andere om zaken als kinderarbeid en dwangarbeid, maar ook om discriminatie en de vrijheid zich te verenigen (in bijvoorbeeld een vakbond).

Helaas zijn er – nog steeds – legio voorbeelden van bedrijven die deze regels, al dan niet bewust, aan hun laars lappen.

Ruggies’ nalatenschap

Tegelijkertijd zie ik ook steeds meer voorbeelden van bedrijven die (steeds explicieter) rekenschap geven van hun beleid en activiteiten op bovenstaande terreinen.

Om een voorbeeld te geven: in een recente bedrijfsanalyse van een van onze analisten over een (Zwitserse) onderneming uit ons beleggingsuniversum las ik ten aanzien van non-discriminatie onder meer: ‘We promote equal opportunities and the equal treatment of employees regardless of the color of their skin, race, nationality, social origin, disability, sexual orientation, political or religious conviction, gender or age… Every employee has a right to be protected against discrimination and harassment.’

Op het terrein van gedwongen arbeid: ‘Nobody shall be employed against his or her will, nor forced to work.’

En ten aanzien van vakbondsvrijheid: ‘Employees’ freedom of association shall be recognized and members of employee organizations or unions shall be neither favored nor discriminated against.’

Het is goed om te lezen dat bedrijven zich tegenwoordig steeds vaker steeds explicieter over dit soort zaken uitlaten. Iets dat we voor een groot deel aan het werk van John Ruggie hebben te danken. Het zou mooi zijn als meer beleggers de Ruggie-principes een vast onderdeel maken van hun selectie van bedrijven.

Wij wensen naasten en nabestaanden veel sterkte na dit verdrietige nieuws.

Onderstaand een aantal ‘Tributes’ aan/naar het leven van John Ruggie:

Spokesperson for the UN High Commissioner for Human Rights: Marta Hurtado

Prof. John G. Ruggie, author of the UN Guiding Principles, has passed away

San Lie is Head of Portfolio Management bij ASN Impact Investors. De informatie in deze column is niet bedoeld als professioneel beleggingsadvies of als aanbeveling tot het doen van bepaalde beleggingen.

Meer columns van San Lie