Joeri de Wilde: Krimp is vooruitgang

29 november 2022

Door Joeri de Wilde, Investment Strategist bij Triodos Investment Management

In het NPO-programma 'Nederland is vol' onderzocht Jeroen Pauw deze herfst de grenzen aan de groei. Een goed teken, want alleen al het bestaan van zo’n programma toont aan dat langzaamaan het maatschappelijke besef ontstaat dat we niet op dezelfde, te grote voet door kunnen leven. Onze planeet is nu eenmaal niet onuitputtelijk. Een discussie met experts in de laatste aflevering liet echter ook zien hoe hardnekkig bepaalde denkbeelden zijn over de vermeende noodzaak van oneindige economische groei.

Het begon ermee dat Sandra Phlippen, de hoofdeconoom van ABN AMRO, die zich recent in 'Zomergasten' nog profileerde als voorvechter van de klimaattransitie, toegaf huiverig te zijn voor de toenemende roep om economische krimp. Ze vond het zelfs ‘doodeng’ en ‘levensgevaarlijk’, omdat krimp tot dusver altijd heeft geleid tot grote onrust. Niet alleen onder de armen, maar ook bij de middenklasse. Alleen mensen die in een ‘elitaire bubbel’ leven, vinden het misschien leuk om ‘op een Japanse manier heel sober te leven’, stelde ze.

Hier sloot Klaas Dijkhoff zich gretig bij aan: ‘minder’ raakt bij lagere inkomens namelijk direct aan de basisbehoeften. Ook zou economische krimp minder geld voor zorg en onderwijs betekenen en oneerlijk zijn voor landen die nog lang niet zover in hun ontwikkeling zijn als wij. Reden genoeg voor de voormalige fractievoorzitter van de VVD om te waarschuwen dat we toch echt moeten oppassen met het ‘idealiseren van krimp’.

Herverdeling van rijkdom is blinde vlek

Persoonlijk stel ik wel mijn vraagtekens bij deze beweringen. Met de huidige technologie is het gewoonweg niet mogelijk te blijven groeien zonder onze planetaire grenzen (verder) te overschrijden, met alle catastrofale gevolgen van dien. Krimp is dus noodzakelijk voor ons voortbestaan. De lagere inkomens en de middenklasse als excuus gebruiken om elke discussie over krimp de kop in te drukken, is dan ook een verwerpelijke strategie.

Want dat het algehele consumptieniveau naar beneden moet, zegt natuurlijk nog niets over wie er dan moet inleveren. Het is helemaal niet logisch hiervoor naar de lagere inkomens of ontwikkelingslanden te kijken. De rijkste 1% van de wereldbevolking is verantwoordelijk voor evenveel CO₂-uitstoot als de armste 50% als geheel. Krimp is dus vooral een herverdelingsvraagstuk. Maar tegenstanders van krimp lijken dit niet te willen zien en houden zo het huidige niet-houdbare systeem in stand.

Krimp betekent vooruitgang

Er is nog een andere reden waarom het schadelijk is om krimp gelijk te stellen aan armoede, want zo wordt krimp in een kwaad daglicht gezet bij groepen die er juist op vooruit zouden gaan: een herverdeling van rijkdom is voor de lagere en middeninkomens immers een verbetering. Dit in tegenstelling tot de situatie onder het huidige systeem, waarin de lasten van de klimaattransitie vooral bij de middenklasse en laagste inkomens komen te liggen.

Door te blijven herhalen dat krimp armoede vergroot, wordt de benodigde systeemverandering alleen maar afgeremd. De kans dat de bevolking de politiek onder druk zet om deze herverdeling door te voeren, blijft zo immers heel klein.

Ook de financiële wereld kan prima functioneren binnen dit krimpverhaal, door de planetaire grenzen als uitgangspunt te nemen en enkel activiteiten te financieren die passen binnen de transformatie naar een nieuw systeem. Bij bepaalde sectoren is groei dan ook zeker nog mogelijk en zelfs noodzakelijk. Vervuilende sectoren zullen echter flinke stappen terug moeten doen, omdat hier geen geld meer in gestoken wordt. Zo kan ook via financiering het eerlijke verhaal worden verteld.