Harry Geels: Kwalijke berichtgeving NOS over ‘profiterende rijken’

Harry Geels: Kwalijke berichtgeving NOS over ‘profiterende rijken’

Aandelen
Harry Geels

Door Harry Geels

Op basis van een twijfelachtig empirisch onderzoek kwam de NOS tot de groteske conclusie dat vooral rijke particuliere beleggers zouden profiteren van de recente (mega)winsten van zeven bekende grote beursgenoteerde bedrijven. Een mooi staaltje suggestieve berichtgeving, vol onzinnigheden. Het roept ook de filosofische vraag op wat nu de aard van ‘nieuwsfeiten’ is.

Ruim een jaar geleden schreef ik al een column dat de geesten rijp worden gemaakt voor een vermogensbelasting en dat de daarbij gebruikte argumenten voor discussie vatbaar zijn. De NOS heeft zich nu klaarblijkelijk aangesloten bij de lijst van columnisten, politici en centrale bankiers die pleiten voor meer belasting op vermogen. En meende daar zelfs bewijs voor te moeten aanreiken door met een eigen onderzoek te komen naar de bestemming van de winsten van zeven grote, bij Nederlanders goed bekende multinationals.

Het spreekt vanzelf dat conclusies baseren op het beleggingsgedrag van vijf Nederlandse pensioenfondsen voor zeven aandelen verre van wetenschappelijk is. Verder worden de conclusies ook nog eens tendentieus gebracht, met termen als ‘groepje particuliere beleggers profiteert’, ‘de winstuitkeringen komen nauwelijks bij mensen met een aanvullend pensioen terecht’, ‘de kans is klein dat de mensen die het nu zo moeilijk hebben vanwege de dure boodschappen, via hun pensioenfondsen profiteren van de megawinsten van Ahold Delhaize of Unilever’.

Bericht op Teletekst helemaal tendentieus

Het was verder bijzonder dat dit twijfelachtige onderzoek op allerlei manieren breed werd uitgemeten. Het haalde zelfs het NOS TV Journaal en NOS Teletekst. Helemaal tendentieus was de berichtgeving op Teletekst, waarin onzinnige stellingen stonden, onder andere dat niet de gepensioneerden, maar de rijken zouden profiteren van de hoge winsten, zonder ‘hoog’ in een goed perspectief te plaatsen, wat ik voor Shell eerder hier en voor Unilever, Heineken en Ahold Delhaize hier wél heb proberen te doen. Als er maar een beetje ruimte beschikbaar is voor zulk onderzoek, moet het de feiten weergeven en niet vooringenomenheid.

Figuur 1: Teletekstpagina 106 op 26 februari 2023

28022023-Harry Geels-Figuur 1

Bron: NOS Teletekst

Hierbij een poging tot een neutralere verwoording: ‘Uit onderzoek van de NOS blijkt dat vijf grote Nederlandse pensioenfondsen tezamen kleiner zijn dan de groep particuliere aandeelhouders in zeven bekende grote bedrijven als Shell, ASML en ING. Daardoor ontvangen particulieren relatief een groter deel van de winsten dan de vijf pensioenfondsen. De reden hiervoor is dat particulieren vooral in lokale grote bedrijven beleggen, minder spreiden en dus meer risico’s lopen dan pensioenfondsen. Door de relatief hoge winsten heeft dit vorig jaar goed voor de particulieren uitgepakt.’

Meer is er eigenlijk uit het onderzoek niet af te leiden. Verder is de kop: ‘Bedrijfswinsten vooral naar rijken’ zonder aanhalingstekens stemmingmakerij. Beter is: ‘Particulieren grote beleggers in AEX-aandelen’. Ook het zinnetje ‘Beleggende particulieren kopen juist veel aandelen van goed renderende bedrijven waardoor zij veel hogere winstuitkeringen krijgen’ slaat nergens op. Alsof particulieren wél in staat zijn in de juiste bedrijven te beleggen en pensioenfondsen niét. Eén opmerking klopt wel, namelijk dat pensioenfondsen spreiden om hun risico’s te beperken.

Natuurlijk spreiden pensioenfondsen hun risico’s sterk

Dat pensioenfondsen spreiden is logisch. Ze moeten zich gedragen als goed huisvader van het vermogen. En er is genoeg wetenschappelijk onderzoek om aan te tonen dat door goede wereldwijde spreiding de rendements-risicoverhouding kan worden verbeterd. Bovendien is de Nederlandse markt te klein voor al het vermogen van onze pensioenfondsen. Nederland is ook niet de beste beleggingsmarkt ter wereld, bijvoorbeeld vanwege de ‘Dutch discount’: onze aandelen neigen naar een lagere waardering dan vergelijkbare, meestal Angelsaksische bedrijven door strengere (anti-overname)regels.

Recent publiceerden de bekende wetenschappers Elroy Dimson, Paul Marsh and Mike Staunton weer hun Credit Suisse Global Investment Returns Yearbook. Daaruit blijkt dat op de hele lange termijn landen als Australië, het VK en de VS hogere gemiddelde (geometrische) jaarrendementen hebben, terwijl de risico’s – gemeten met de standaarddeviatie – daar lager zijn. Pensioenfondsen beleggen dus niet alleen in Unilever, maar ook in Procter & Gamble, Coca-Cola en Nestlé. Daardoor zijn pensioenfondsen relatief kleiner dan particulieren in Unilever, maar het dividend wordt stabieler.

Tabel: Reële (inflatiegecorrigeerde) aandelenrendementen in de wereld (1900-2022)

28022023-Harry Geels-Figuur 2

Bron: Credit Suisse Global Investment Returns Yearbook 2023

De rol van nieuwsfeiten

Waarom zoveel aandacht voor een onbenullig bericht? Ten eerste omdat we van de NOS, als publiek gefinancierde omroep, neutralere berichtgeving mogen verwachten. Het negatief framen van enkele grote rijke beleggers en tegelijkertijd eigenlijk ook van pensioenfondsen hoort daar niet bij. Ten tweede omdat dit bericht een mooi voorbeeld is van een filosofische discussie over wat nieuwsfeiten zijn. Friedrich Nietzsche zei ooit: ‘Er zijn geen feiten, alleen interpretaties.’ Bijna al het nieuws is dus een mening.

Michel Foucault ging nog een stap verder door te beweren dat de taal die wordt gebruikt om de (wetenschappelijke) onderzoeken uit te leggen, een masker is voor het uitoefenen van macht. Zelfs schijnbaar objectieve uitleg van onderzoeken bevat codes die de belangen van bepaalde maatschappelijke entiteiten of elites vertegenwoordigen. Individuen zijn geen ‘autonome agenten’ van een bepaalde wetenschappelijke (of liberale) theorie, ze worden gevormd door bredere sociale krachten waarover ze geen controle hebben.

Tot slot de door mij vaker aangehaalde Nassim Taleb, die stelt dat mensen emotionele wezens zijn en bij de interpretatie van nieuws last hebben van ‘behavioral biases’. In zijn boek Fooled by Randomness beschrijft hij enkele trucs om hier mee om te gaan, bijvoorbeeld geen nieuwsfeiten vernemen via gesprekken met mensen, omdat door oogcontact het emotionele deel van het brein wordt geactiveerd. Die tijd kun je beter besteden aan het lezen (of schrijven) van goede boeken, of het zelf bestuderen van onderzoeksuitkomsten en daarbij flexibel en onbevooroordeeld zijn (want meestal kloppen oorspronkelijke visies niet).

Om terug te keren naar het onderzoek van de NOS: verder dan de eerder gegeven conclusie, dat particulieren groter beleggen in zeven Nederlandse aandelen dan de vijf onderzochte Nederlandse pensioenfondsen, gaan de uitkomsten niet. De rest is emotionele interpretatie van de journalisten die bewust of onbewust geleid worden door bepaalde sociale krachten of belangen.

Dit artikel bevat een persoonlijke opinie van Harry Geels